Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-07)

Η Βρετανία σκοπεύει να είναι η πρώτη χώρα που θα επιτρέψει τη γέννηση γενετικά τροποποιημένων βρεφών… Η Βρετανία η οποία σκοπεύει να πετύχει πολλά στη γενετική τεχνολογία, τις προάλλες έκανε ένα σημαντικό βήμα για τη νομιμοποίηση της γέννησης των παιδιών με γενετικό υλικό τριών γονέων. Αλλά αυτό το βήμα πυροδότησε πάλι τις συζητήσεις που προκαλούνται λόγω των ανησυχιών ότι από τη μια παραμένουν άγνωστες οι επιρροές της μεταφοράς DNA στην επόμενη γενιά ενώ από την άλλη υπάρχει επιθυμία για την εύρεση θεραπειών για θανατηφόρες ασθένειες. Κι εμείς στη σημερινή μας εκπομπή, θα αναλύσουμε την πρωτοβουλία της Βρετανίας αυτή.

Η θλιβερή ιστορία του Ντενίζ, γιου των Ρουθ και Ερντάλ Σαφάκ στο Σάντερλαντ αποτελεί το πρώτο περιστατικό που επέφερε στην επικαιρότητα της Βρετανίας την εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης «με τρεις γονείς». Ο Ντενίζ ο οποίος γεννήθηκε ως ένα υγιές μωρό, στην ηλικία μόλις των πέντε ετών άρχισε να υποφέρει από σοβαρές ημικρανίες και επιληπτικές κρίσεις, υπέστη απώλεια ακοής και όλο και περισσότερο άρχισε να εξαρτάται από την αναπηρική καρέκλα. Ο Ντενίζ έχασε τη ζωή του, όταν ήταν 23χρονος. Η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου του Νιουκάστλ που διέγνωσε ότι η ασθένεια του Ντενίζ προκαλείται από μιτοχονδριακές διαταραχές, αύξησε τις έρευνες της για τέτοιες ασθένειες. Οι έρευνες που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο για την πρόληψη της μετάδοσης των ασθενειών αυτών στις μελλοντικές γενιές, έδωσαν καρπούς στα ζώα και ανθρώπινα κύτταρα. Επίσης οι επιστήμονες πέτυχαν την ανάπτυξη της τεχνικής που αποκαλείται μιτοχονδριακή δωρεά ή εξωσωματική γονιμοποίηση τριών γονέων επειδή τα μωρά θα έχουν DNA από τρεις ανθρώπους. Αλλά δεν έχει δοκιμαστεί ακόμα μια εγκυμοσύνη με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας επειδή απαγορεύεται η τοποθέτηση των γενετικά τροποποιημένων εμβρύων σε ανθρώπους. Η σχετική νομοθεσία που εγκρίθηκε στις 3 Φεβρουαρίου από τη Βουλή των Κοινοτήτων της Βρετανίας, αποτελεί το πρώτο βήμα για την εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής πάνω σε ανθρώπους.

Η εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης «με τρεις γονείς» σκοπεύει την πρόληψη των μιτοχονδριακών παθήσεων. Τα μιτοχόνδρια θεωρούνται τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του σώματος και έχουν το δικό τους DNA για να παράγουν τα δικά τους ένζυμα όμως λόγω της δομής τους υφίστανται σε μετάλλαξη δηλαδή σε μόνιμες αλλαγές. Τα μιτοχόνδρια μαζί με διαταραχές που σημειώνονται στο DNA μεταφέρονται από τη μητέρα στην επόμενη γενιά. Αν και οι διαταραχές δεν προκαλούν τη νόσο σε κάθε παιδί, μπορεί να προκληθεί η ασθένεια μετά από μερικές γενιές. Οι μιτοχονδριακές διαταραχές μπορούν να προκαλέσουν επιβράδυνση της ανάπτυξης ή δυσλειτουργία των νευρικών κυττάρων, του εγκέφαλου, του ήπατος, των μυών, της καρδιάς ή προβλήματα ακοής και όρασης που απαιτούν υψηλή ενέργεια. Γι’ αυτό δυσλειτουργικά μιτοχόνδρια, τα οποία κληροδοτούνται στο έμβρυο από τη μητέρα, μπορεί να προκαλέσουν πλήθος προβλημάτων όπως βλάβη στον εγκέφαλο, καρδιακή ανεπάρκεια και τύφλωση.

Αν και η εφαρμογή είναι γνωστή ως εξωσωματική γονιμοποίηση τριών γονέων, αποκαλείται και ως «μεταφορά γονιδίων του DNA του πυρήνα» ή ως «μιτοχονδριακή δωρεά». Η εφαρμογή μπορεί να γίνει με μερικές μεθόδους. Τα μωρά θα έχουν DNA από τρεις ανθρώπους: την μητέρα τους, τον πατέρα τους και μια γυναίκα δωρήτρια. Σε μία από τους μεθόδους, παράγονται δύο έμβρυα με γονιμοποίηση δύο ωαρίων, ένα από αυτούς λαμβάνεται από τη μητέρα η οποία έχει μιτοχονδριακές διαταραχές ενώ άλλο λαμβάνεται από τη γυναίκα δωρήτρια. Αφαιρείται το τμήμα του πυρήνα των δύο εμβρύων που φέρουν γενετικές πληροφορίες και οι γενετικές πληροφορίες της μητέρας μεταφέρονται σε γυναίκα δωρήτρια. Ωστόσο, το υπόλοιπο έμβρυο πρέπει να καταστραφεί. Αυτό προκαλεί την αντίδραση των κύκλων που τάσσονται κατά των αμβλώσεων και πυροδοτεί τις συζητήσεις για το εάν είναι ηθική η καταστροφή ενός έμβιου όντος στο πρώτο στάδιο μετατροπής σε ένα ανθρώπινο ον. Ενώ μια άλλη μέθοδος αφορά τη λήψη γενετικού υλικού μέσα από το ωάριο της μητέρας η οποία έχει μιτοχονδριακές διαταραχές και τη μεταφορά του στον πυρήνα ενός υγιούς ωαρίου που ανήκει σε γυναίκα δωρήτρια και στη συνέχεια γονιμοποιείται το ωάριο. Το 99,8% του γενετικού υλικού τους βρέφους που θα έχει τεχνικά τρεις γονείς, θα αποτελείται από τη μητέρα και τον πατέρα και μόνο το 0,2% του θα αποτελείται από τη δότρια. Παραμένει άγνωστη η ταυτότητα της δότριας που δεν μπορεί να διεκδικήσει κανένα δικαίωμα στο παιδί. Επίσης και το μιτοχονδριακό DNA δεν φέρει γενετικές πληροφορίες. Παρόλο αυτό, εκφράζονται ανησυχίες για τις ενδεχόμενες αλλαγές στη γενετική δομή που θα προκαλέσει η μετάλλαξη κατά 0,2 % και για τις συνέπειες που θα προκληθούν στις επόμενες γενιές. Επίσης και ορισμένοι κύκλοι δηλώνουν πως τα σχεδιασμένα βρέφη δηλαδή η εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης «με τρεις γονείς» μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την αλλαγή της εμφάνισης ή χαρακτήρα του βρέφους.

Περίπου τριάντα παιδιά μεταξύ 1990-2001 γεννήθηκαν στην Κίνα και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με τη χρήση μιας παρόμοιας εφαρμογής με την εξωσωματική γονιμοποίηση «με τρεις γονείς». Αλλά η τεχνική αυτή απαγορεύτηκε σε πολλές χώρες επειδή δεν είναι αρκετές οι έρευνες που θα τερματίσουν τις ανησυχίες για αλλαγές που συμβαίνουν στο ανθρώπινο γονίδιο. Στις ΗΠΑ πραγματοποιούνται πολλές μελέτες για την γενετική τεχνολογία που περιέχουν διαφορετικές τεχνικές όμως η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) ανακοίνωσε πως ακόμα και δύο χρόνια πρέπει να συνεχιστούν οι μελέτες πάνω στα ζώα ώστε να επιτραπεί η εφαρμογή της μεθόδου για τη μεταμόσχευση μιτοχονδρίων. Ενώ υπάρχουν έντονες συζητήσεις στη Βρετανία ότι δεν είναι αρκετά τα στοιχεία που αποδεικνύουν τις συνέπειες της εφαρμογής στην ανθρώπινη γενιά. Κυρίως η εκκλησία υποστηρίζει πως πρόκειται για μια μέθοδο η οποία δεν είναι ούτε ασφαλής ούτε ηθική. Ενώ στα σχόλια στο βρετανικό τύπο, βλέπουμε πως υπάρχουν ισχυρισμοί ότι η τεχνική αυτή δεν διαφέρει από οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, όπως η μεταμόσχευση ήπατος ή καρδιάς. Επίσης υπάρχουν αυτοί που αποδίδουν μεγάλη σημασία στον ηγετικό ρόλο της Βρετανίας στο θέμα αυτό. Πολλοί νομπελίστες επιστήμονες καθώς και πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που εργάζονται για μιτοχονδριακές ασθένειες στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ισπανία ενθαρρύνουν την πρωτοβουλία της Βρετανίας για το θέμα αυτό.

Πρέπει να πάρει η τεχνική μερικές νομικές και γραφειοκρατικές εγκρίσεις για να εφαρμοστεί η εξωσωματική γονιμοποίηση «με τρεις γονείς» στη Βρετανία. Από το επόμενο φθινόπωρο αναμένεται να υποβάλλουν αίτηση οι κλινικές για την άδεια προκειμένου να πραγματοποιήσουν έρευνες για τη μεταμόσχευση μιτοχονδρίων και εκτιμάται πως σε περίπτωση που όλα πάνε καλά, το πρώτο βρέφος μπορεί να γεννηθεί το 2016 με τη χρήση της τεχνικής αυτής. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, περίπου 2.500 γυναίκες που έχουν δυσλειτουργικά μιτοχόνδρια μπορούν να επωφεληθούν από την τεχνολογία αυτή. Ενώ ανοίγει μια νέα σελίδα για τη θεραπεία γενετικών ασθενειών, ερώτημα αποτελεί και προκαλεί ανησυχίες το πώς θα διαμορφώσει το μέλλον η γενετική τεχνολογία.