Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-04)

Οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες χρησιμοποιούνται ευρέως στις ΗΠΑ και στην Ασία. Οι χώρες της ΕΕ είναι γενικά γνωστές με την αντιπολιτευτική προσέγγισή τους στο θέμα αυτό. Αλλά η Ένωση άνοιξε το δρόμο για την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) στην Ευρώπη, παραχωρώντας στις χώρες-μέλη της το δικαίωμα να απαγορεύουν μονομερώς τις καλλιέργειες αυτές στο έδαφός τους. Η αλλαγή αυτή έφερε ξανά στην επικαιρότητα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης τις συζητήσεις σχετικά με τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες.

Στην ΕΕ ένα γενετικά τροποποιημένο προϊόν αναλύεται πρώτα από τις εθνικές αρχές αρμόδιες για την επισιτιστική ασφάλεια. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (Efsa), αξιολογεί τα αποτελέσματα της ανάλυσης στο πλαίσιο της προστασίας της ανθρώπινης υγείας, της υγείας των ζώων και του περιβάλλοντος. Η άποψη της Efsa αξιολογείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κατοχυρώνεται το προϊόν. Το Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΕ παίρνει την απόφαση για την εμπορική παραγωγή του κατοχυρωμένου προϊόντος και οι συζητήσεις ξεκινούν εδώ. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων έχει δηλώσει θετική γνώμη για τις περίπου πενήντα τροποποιημένες ποικιλίες βαμβακιού, καλαμποκιού, ζαχαροτεύτλου, σόγιας και ελαιοκράμβης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κατοχυρώσει τα οχτώ προϊόντα. Αλλά, από το 1998, μόνο καρποί καλαμποκιού τύπου MON 810 επιτρέπεται να καλλιεργούνται στην ΕΕ. Το προϊόν αυτό καλλιεργείται στην Ισπανία, την Πορτογαλία, την Τσεχία, τη Σλοβακία και τη Ρουμανία και χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.

Όσοι υποστηρίζουν την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, ισχυρίζονται πως δεν υπάρχουν αποδεδειγμένες συνέπειες των προϊόντων αυτών στην ανθρώπινη υγεία και στην υγεία των ζώων επιπλέον και λένε ότι είναι πιο οικολογικά και πιο αποδοτικά. Δηλώνουν επίσης πως η έρευνα «Μια Συνολική Ανάλυση για τις Επιπτώσεις των Γενετικά Τροποποιημένων Προϊόντων» που πραγματοποιήθηκε από το γερμανικό Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και η οποία εκδόθηκε τον περασμένο Νοέμβριο από το επιστημονικό περιοδικό Plos One αποτελεί σημαντική απόδειξη για το θέμα αυτό. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα αυξάνουν κατά περίπου 21% τη συγκομιδή και κατά 68% τα κέρδη των αγροτών καθώς και μειώνουν κατά 37% το ποσό χρήσης των φυτοφαρμάκων και κατά 39% το κόστος των φυτοφαρμάκων στην παραγωγή. Από την άλλη, η οικολογική οργάνωση «Φίλοι της Γης» (Friends of the Earth) ισχυρίζεται πως τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα δεν μπορούν να απαντήσουν στις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προσδοκίες. Τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα καλλιεργούνται στο 90% της γεωγραφικής γης στις πέντε χώρες στην Αμερικανική Ήπειρο. Αλλά, αντίθετα με τους ισχυρισμούς φαίνεται ότι τα προϊόντα αυτά είναι μακριά από μια λύση για την πείνα στον κόσμο και για μια πιθανή μελλοντική έλλειψη. Διότι, τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή ή στη βιομηχανία βιοκαυσίμων. Ενώ η μεγαλύτερη κριτική που ασκείται είναι ότι οι έρευνες που πραγματοποιούνται για τις επιπτώσεις των προϊόντων αυτών στην ανθρώπινη υγεία και στην υγεία των ζωών, χρηματοδοτούνται από τη βιοτεχνολογία ή από τους τομείς που έχουν συμφέροντα ή συνεργασία με τη βιομηχανία. Αυτό εγείρει αμφιβολίες για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων μιας έρευνας. Ένα σχέδιο που ξεκίνησε για να διωχθούν οι αμφιβολίες αυτές, προβλέπει την πραγματοποίηση έρευνας για τις επιπτώσεις του καλαμποκιού τύπου MON 810 στην ανθρώπινη υγεία που καλλιεργείται και στην ΕΕ και των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή του. Το σχέδιο αυτό θα ολοκληρωθεί σε τρία χρόνια και θα πραγματοποιηθεί με κονδύλιο ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων. Το σχέδιο που ονομάζεται ως Factor GMO και το οποίο θεωρείται ως «Το μεγαλύτερο διεθνές σχέδιο για την ασφάλεια των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στον κόσμο», υποστηρίζεται από μια ρωσική Μη Κυβερνητική Οργάνωση και θα είναι μια ανεξάρτητη έρευνα που δεν θα χρηματοδοτηθεί από βιοτεχνολογία.

Οι συζητήσεις αυτές σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα ενίσχυσαν με τον καιρό τις διαφορετικότητες στις εθνικές πολιτικές των χωρών μελών της ΕΕ. Και η εφαρμογή που προβλέπει την κοινή απόφαση της Ένωσης άρχισε να προκαλεί αντιδράσεις. Οι χώρες θέλουν αλλαγές στην εφαρμογή, κινούν την προσοχή στο ότι η απόφαση για την παραγωγή αντιμετωπίζει πολιτικά εμπόδια και όχι επιστημονικά. Η Βρετανία η οποία ζηλεύει τα οφέλη που αποκτούν οι ΗΠΑ από τα προϊόντα αυτά, κατακτά την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών που κινούνται παρασκηνιακά. Η Βρετανία η οποία εξαρτάται από τις εισαγωγές των τροφίμων επειδή η ίδια παράγει μόνο το 60% των τροφίμων που καταναλώνονται στη χώρα, πραγματοποιούσε επενδύσεις στο πεδίο βιοτεχνολογίας και συνέχιζε τις δοκιμές των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Ενώ η Ισπανία η οποία καλλιεργεί περισσότερο τα προϊόντα αυτά στην ΕΕ, επιθυμούσε να καλλιεργεί ένα άλλο είδος. Έτσι η Ισπανία και η Βρετανία άρχισαν να ασκούν πιέσεις στην Ένωση για την αλλαγή του αποφασιστικού μηχανισμού της. Στο μεταξύ η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων και που σκοπεύει να δημιουργήσει τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο, αποτελούσε έναν άλλο παράγοντα πίεσης. Τελικά ο νέος κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 13 Ιανουαρίου μετά από την ψηφοφορία που έγινε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με βάση το νέο κανονισμό, μια χώρα-μέλος θα μπορεί να απαγορεύσει την καλλιέργεια ΓΤΟ στο έδαφός της ακόμη και αν το συγκεκριμένο είδος έχει πάρει το «πράσινο φως» της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (Efsa). Μια ομάδα χωρών υπό την ηγεσία της Βρετανίας και της Ολλανδίας επιτάχυναν τις εργασίες τους για την καλλιέργεια ορισμένων προϊόντων τα οποία είναι νηολογημένα στην ΕΕ. Από την άλλη, η Γαλλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Πολωνία, η Ελλάδα και η Βουλγαρία, η Σκωτία και η Ουαλία στο Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσαν πως αποφάσισαν να απαγορεύσουν των προϊόντων αυτών στα εδάφη τους.

Είναι ελεύθερη η εισαγωγή και η κατανάλωση των ζώων που τρέφονται με τα προϊόντα αυτά στην ΕΕ η οποία μέχρι σήμερα ήταν εξαιρετικά επιλεκτική στην καλλιέργεια των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων. Κατά τη φάση της έναρξης της κυκλοφορίας των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων στις αγορές, η ενημέρωση των καταναλωτών έχει μεγάλη σημασία και υπάρχουν διάφοροι κανόνες για τις ετικέτες. Ενώ η Τουρκία παρακολουθεί από κοντά τις συζητήσεις για το θέα αυτό. Οι εργασίες για τα προϊόντα αυτά πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Νόμου για την Βιοασφάλεια των Τροφίμων που τέθηκε σε ισχύ το 2010 και των αποφάσεων που λαμβάνονται από το Συμβούλιο της Βιοασφάλειας που συγκροτήθηκε στο πλαίσιο του Νόμου αυτού. Δεν επιτρέπεται η παραγωγή και η εισαγωγή των γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών. Επιτρέπεται μόνο η εισαγωγή των 3 γονιδίων σόγιας και 14 γονιδίων καλαμποκιού για να χρησιμοποιηθούν μόνο ως ζωοτροφή. Επίσης, πραγματοποιούνται δοκιμές υπό ελεγχόμενες συνθήκες για ένα είδος βαμβακιού και καλαμποκιού. Ενώ οι συζητήσεις σχετικά με τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να αντανακλούν τις μελλοντικές ελπίδες και ανησυχίες.