Ευρωπαϊκή Προοπτική (2015-03)

Έχουν σημειωθεί πρόσφατα ανησυχητικές εξελίξεις από την άποψη της πολυπολιτισμικότητας και ανεκτικότητας στην Ευρώπη. Πυρπολήθηκαν τεμένη στη Σουηδία, οι αντιισλαμικές και αντιμεταναστευτικές δηλώσεις έχουν μετατραπεί σε αυξανόμενες διαδηλώσεις στη Γερμανία ενώ δώδεκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην επίθεση που εξαπολύθηκε σε ένα σατιρικό περιοδικό στη Γαλλία. Στη σημερινή μας εκπομπή θα μιλήσουμε για τις ειδήσεις και τα σχόλια των ευρωπαϊκών ΜΜΕ σχετικά με τις ανησυχητικές εξελίξεις αυτές οι οποίες παρακολουθούνται από κοντά.

Η Σουηδία η οποία είναι γνωστή με την ευαισθησία που δείχνει στα θέματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συγκλονίζεται τους τελευταίους μήνες από εχθρικές αντιδράσεις στην ισλαμική κοινότητα στη χώρα. Πέρσι εξαπολύθηκαν δώδεκα επιθέσεις στα τεμένη στις διαφορετικές πόλεις της χώρας ενώ σύμφωνα με μια έκθεση που εξέδωσε η κυβέρνηση το Νοέμβριο του 2014, τα δύο τρίτα των κτηρίων των Συλλόγων των Μουσουλμάνων βρέθηκαν στο στόχαστρο των επιθέσεων. Ενώ τα θέματα αυτά απασχολούσαν την επικαιρότητα στη Σουηδία, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίες πραγματοποιούνταν στη Γερμανία. Το κίνημα Pegida, Ευρωπαίοι Πατριώτες κατά του Εξισλαμισμού της Εσπερίας, προσελκύει την προσοχή όλων με τις διαδηλώσεις που από τον Οκτώβριο διοργανώνει αντιισλαμικές διαδηλώσεις κάθε Δευτέρα το βράδυ στην πόλη Δρέσδη. Βλέπουμε πως η οργάνωση Pegida που απαγορεύει στις διαδηλώσεις τα νεοναζιστικά σύμβολα και συνθήματα υποστηρίζεται από τις ομάδες αυτές. Μεγάλες ανησυχίες προκαλεί το γεγονός που οι διαδηλώσεις μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε μια γενική πλατφόρμα όπου ο λαός εκφράζει τη δυσαρέσκειά του μέσω της ξενοφοβίας και της ισλαμοφοβίας. Από την άλλη, ο Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ ο οποίος το 2002 δικάστηκε για την προώθηση της θρησκευτικής και φυλετικού μίσους και αθωώθηκε, προκαλεί συζητήσεις με το νέο του βιβλίο που δημιουργεί διασπορά φόβου. Το βιβλίο στο οποίο ο συγγραφέας περιγράφει μια ζοφερή εικόνα με το σενάριο ότι η Γαλλία θα εξισλαμιστεί αφού θα εκλεγεί το 2022 ένας πρόεδρος μουσουλμανικής καταγωγής, προκαλεί έντονες αντιδράσεις επειδή ενθαρρύνει την ισλαμοφοβία.

Οι ηγέτες των χωρών δεν άργησαν να εκφράσουν τις αντιδράσεις και τις ανησυχίες τους για τις εξελίξεις αυτές. Ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφαν Λεβέν, δήλωσε τα παρακάτω:

«Όσοι εξαπολύουν τις επιθέσεις αυτές δεν εκπροσωπούν τους Σουηδούς. Αυτοί στην ουσία επιτίθενται στη Σουηδία. Αλλά το γεγονός που δεν έχει συλληφθεί ακόμα κανένας δράστης, προκαλεί ερωτηματικά. Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ καταδικάζοντας τις διαδηλώσεις του κινήματος Pegida τις οποίες χαρακτηρίζει ρατσιστικές και διακριτικές, κάλεσε τους πολίτες να μη συμμετάσχουν στις διαδηλώσεις αυτές αλλά όσοι υποστηρίζουν το κίνημα αυτό χαρακτήρισε την έκκληση αυτή ως «κρατική πίεση». Ενώ ο Πρόεδρος της Γαλλίας, κατά τη συνέντευξη που παραχώρησε σε μια ραδιοφωνία, έκανε νύξη σε ένα προκλητικό βιβλίο, ζήτησε από τους Μουσουλμάνους πολίτες να μην ανησυχήσουν. Αλλά η ένοπλη επίθεση που εξαπολύθηκε στα γραφεία του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo (Şarli Ebdo) το οποίο δημοσίευσε το εν λόγω βιβλίο και το συγγραφέα του στο εξώφυλλο του τελευταίου του τεύχους έδειξε ότι υπάρχουν πολλοί φόβοι για τις αξίες, την ακεραιότητα και την ασφάλεια της χώρας. Δεν υπάρχουν αποδείξεις που έχουν άμεση σύνδεση μεταξύ του βιβλίου και των επιθέσεων όμως στα σχόλια κινείται η προσοχή στο ότι η αύξηση του φόβου και της παράνοιας πυροδοτεί τις αναταραχές και μπορεί να μετατραπεί σε ένα υλικό που θα ενισχύσει το κύρος των ακροδεξιών κομμάτων.

Όταν δε ληφθεί υπόψη η βία και κάθε πράξη που διατρέχει κίνδυνο για την πυροδότηση της βίας, παρατηρείται ότι έχει επιταχυνθεί μια κοινή δυσαρέσκεια στην κοινή γνώμη της Ευρώπης. Η δυσαρέσκεια αυτή αφορά τη μετανάστευση και τις πολιτικές για το άσυλο που προκαλούν αύξηση στον πληθυσμό των αλλοδαπών στις ευρωπαϊκές χώρες. Για παράδειγμα, οι τελευταίες επίσημες εκθέσεις που εκδόθηκαν το 2014 στη Σουηδία, δείχνουν πως ο αριθμός των μεταναστών που απέκτησαν άσυλο στη χώρα αυξήθηκε κατά 50% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους και ξεπέρασε τους ογδόντα μια χιλιάδες. Κυρίως η αύξηση στον αριθμό των παιδιών έσπασε ρεκόρ. Ενώ σύμφωνα με την έκθεση που εξέδωσε το Δεκέμβριο ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), η Γερμανία στην οποία μετανάστευσαν το 2012 περισσότεροι από τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, έγινε μια χώρα που δέχθηκε τους περισσότερους πρόσφυγες. Η Γερμανία προηγείται και στον αριθμό των αιτούντων άσυλο και αναμένεται να ξεπεράσει φέτος τους διακόσιες χιλιάδες ο αριθμός των μεταναστών στη χώρα. Ο αριθμός αυτός αποτελεί το ένα τρίτο των μεταναστών που δέχεται όλη η Ευρώπη. Η αύξηση αυτή που προκλήθηκε από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αποτελεί ένα βαρύ φορτίο για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης των χωρών που δέχονται μετανάστες και αιτούντες άσυλο. Αυτό το βάρος είναι περισσότερο απ’ όσο μπορεί να αναλάβει μόνη της η Γερμανία και οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα. Η αύξηση της ξενοφοβίας και της αντιμεταναστευτικής στάσης εξηγείται γενικά με την οικονομική κρίση, την ανεργία, την εξαφάνιση της μεσαίας τάξης και με τους φόβους τους οποίους πυροδοτεί η παγκοσμιοποίηση. Αλλά φαίνεται ότι δεν είναι δυνατό να κλείσουν τις πύλες τους οι ευρωπαϊκές χώρες που εξαιτίας των στρατιωτικών και πολιτικών τους επεμβάσεων ευθύνονται άμεσα ή έμμεσα για την εξαθλίωση στις χώρες των μεταναστών.

Υπάρχουν ενδιαφέρουσες και μερικές εκτιμήσεις στα σχόλια για την αύξηση της ξενοφοβίας και ισλαμοφοβίας συμπεριλαμβανόμενων και οικονομικών στοιχειών. Μια από τις εκτιμήσεις αυτές είναι ότι η γηραιά ήπειρος δεν μπορεί να αποδέχεται τις αλλαγές στο χάρτη του κόσμου και το γεγονός ότι μετά από την αποικιακή περίοδο, έχασε την παγκόσμια κυριαρχία και τη δύναμή της που συνεχίστηκαν εδώ και αιώνες. Στην εποχή της οικονομικής κρίσης είναι πολύ εύκολο να βρεθούν εξιλαστήρια θύματα όπως οι ξένοι και αυτό έχει μετατραπεί σήμερα σε ένα αυτόματο αντανακλαστικό. Πολλοί Ευρωπαίοι άρχισαν να σκέφτονται πώς μπορούν να ζήσουν με άλλους και με τους ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό. Όσο τονίζονται οι διαφορετικότητες, εξετάζονται η συμμόρφωση, τα όρια της ελευθερίας, και η πολυπολιτισμικότητα. Έχει αποκαλυφθεί ότι τόσο βαθιά η διαφορά της κατανόησης και τόσο λεπτή η γραμμή της ευαισθησίας. Κι αυτό αύξησε την αντίληψη της απειλής και του φόβου. Μια έρευνα που πραγματοποίησε το γερμανικό περιοδικό Ντερ Σπίγκελ, δείχνει ότι το ένα τρίτο των Γερμανών πιστεύει πως η χώρα τους βρίσκεται σε διαδικασία του εξισλαμισμού και γι’ αυτό το 30% των πολιτών δικαιώνει το κίνημα Pegida. Δηλαδή οι απειλές και οι φόβοι δικαιολογούν τις ρατσιστικές, φανατικές και εξτρεμιστικές τάσεις και αυτό αποτελεί μεγάλο κίνδυνο.

Η αντίληψη φόβου και απειλής καταλαμβάνει αποφασιστική θέση στην πολιτική της Ευρώπης σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί οικονομική ύφεση και στο οποίο εμφανίζονται διαφορετικές δυνάμεις λόγω της παγκοσμιοποίησης. Η νίκη των ακροδεξιών κομμάτων των ευρωπαϊκών χωρών στις εκλογές που διεξήχθησαν το Μάιο του 2014 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί παράδειγμα για το θέμα αυτό. Ορισμένοι κύκλοι σχολιάζουν ότι οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ετοιμάζουν το έδαφος για την αντανάκλαση της ψήφου αντίδρασης των πολιτών επειδή δεν φέρουν σοβαρές συνέπειες όπως οι εθνικές εκλογές. Ακόμα κι έτσι, δεν πρέπει να παραβλεφθεί η πραγματικότητα ότι τα ακροδεξιά κόμματα μετακινούν τον άξονα της πολιτικής στην Ευρώπη.