Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (48-2021)

            Σε εξέλιξη βρίσκεται στην Ελλάδα η απογραφή πληθυσμού του 2021. Πρόκειται για την προγραμματισμένη απογραφή που λαμβάνει χώρα ανά δεκαετία, διεξάγεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και αποτελεί μέρος της ευρύτερης απογραφής του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

            Η αποτύπωση των δημογραφικών πληθυσμιακών χαρακτηριστικών αναφορικά με τη Μειονότητα της Θράκης υπήρξε ανέκαθεν ένα πεδίο με έντονες πολιτικές και εθνικές αποχρώσεις, ενώ τα ποσοτικά δεδομένα αυξομειώνονται ανάλογα με το ποιος μιλάει, ποιος καταγράφει, ποιος αποτυπώνει την πληθυσμιακή εικόνα και σε τι πλαίσιο το τοποθετεί.

            Αυτό συνέβη αρχικά γιατί η τελευταία επίσημη απογραφή πληθυσμού που κατέγραφε στοιχεία, όπως το θρήσκευμα και η μητρική γλώσσα των κατοίκων, από τα οποία μπορούσαν να προκύψουν επίσημα αποτελέσματα και για τον πληθυσμό της Μειονότητας, διεξήχθη στις 7 Απριλίου του 1951. Τα αποτελέσματα εκείνης της απογραφής δημοσιεύτηκαν το 1958 και έκτοτε ένα βαθύ σκοτάδι σκέπασε τις πληθυσμιακές απογραφές.

Αποτελεί κοινό μυστικό ότι άτυπες και μυστικές απογραφές πληθυσμού που αποτυπώνουν και επιμέρους στοιχεία, όπως τον αριθμό μελών της Μειονότητας, διεξάγονται από διάφορες υπηρεσίες ασφαλείας, αλλά τα στοιχεία που συγκεντρώνονται και τα αποτελέσματα αποτελούν απόρρητα δεδομένα. Πριν λίγα χρόνια είδαν το φως της δημοσιότητας στοιχεία από παρόμοιες αρχειακές πηγές, κι αυτά όμως δεν ξεπερνούν χρονικά τη δεκαετία του 1970.

Το Συντονιστικό Συμβούλιο Θράκης ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το ζήτημα των πληθυσμιακών δεδομένων λόγω του ότι αποτελούσε βασική συνισταμένη για το σχεδιασμό της πολιτικής που εφήρμοσε. Στο αρχείο του Συμβουλίου συναντάει κανείς συχνά αναφορές σε μυστικές απογραφές. Αναφέρουμε ενδεικτικά μία του 1968. Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν σε ειδική σύσκεψη τον Αύγουστο του 1969. Σε αυτήν υπάρχει διάκριση ως προς τους «εγγεγραμμένους» και τους «διαβιούντες» με τους αριθμούς μελών της Μειονότητας να αγγίζουν στην πρώτη ομάδα, των «εγγεγραμμένων», τις 123.008 ή 28,6% ποσοστό και 103.027 ή 30,2% ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού των τριών Νομών στην δεύτερη κατηγορία.  

63 χρόνια μετά την τελευταία επίσημη απογραφή του πληθυσμού που συγκέντρωσε στοιχεία στη βάση της μητρικής γλώσσας και της θρησκείας, κανείς δεν μπορεί να στηριχθεί σε αυτήν για να συζητήσει για το παρόν καθώς αποτελεί πλέον κομμάτι της ιστορίας, ενώ οι πληθυσμιακές μεταβολές είναι ένα ζήτημα που εξελίσσεται διαρκώς. Τα πληθυσμιακά νούμερα όπως αποτυπώνονται σε πιο σύγχρονες μελέτες ή και πολιτικά κείμενα, εμφανίζουν μεγάλες αποκλίσεις, ενώ άγνωστη παραμένει η μέθοδος συλλογής τους και εξαιρετικά αμφίβολη η αξιοπιστία τους.

            Είναι γεγονός ότι η πληθυσμιακή σύνθεση υπήρξε βασική συνιστώσα κάθε είδους εθνικής πολιτικής που εφαρμόστηκε στην περιοχή. Η ανατροπή της πληθυσμιακής σύνθεσης αποτέλεσε πρωταρχικό στόχο σχεδόν κάθε εθνικής πολιτικής που εφαρμόστηκε στο παρελθόν. Με γνώμονα την πληθυσμιακή αποδυνάμωση του μειονοτικού πληθυσμού ασκήθηκαν πολιτικές σε όλα τα επίπεδα και τις πτυχές της ζωής, άλλοτε με οδυνηρές συνέπειες. Από την άλλη, υιοθετήθηκαν μέτρα για την ενίσχυση και ενδυνάμωση του τοπικού ελληνικού στοιχείου.

            Όλα αυτά συνοδεύονταν από μία σειρά αντιλήψεων και παγιωμένων θέσεων στη βάση δημογραφικών χαρακτηριστικών, όπως για παράδειγμα το πλέον διαδεδομένο, ότι οι μειονοτικοί γεννούν πάρα πολλά παιδιά. Έκπληξη λοιπόν για όσους ασπάζονται και αναπαράγουν αυτό το στερεότυπο επί δεκαετίες, υπήρξε η δημοσίευση σε τοπική εφημερίδα της Κομοτηνής αποτελεσμάτων έρευνας που διεξήγαγε ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Κωνσταντίνος Ζαφείρης, μαζί με την ερευνητική του ομάδα με τίτλο «Παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Θράκης» η οποία ούτε λίγο ούτε πολύ κατέρριψε το στερεότυπο των «γονιμότερων» μουσουλμάνων έναντι των χριστιανών.

            Ο καθηγητής παραχώρησε συνέντευξη στην οποία αναφέρθηκε στη δυναμική της Θράκης η οποία αποτυπώθηκε μέσω της έρευνας που διεξήγαγε σε επίπεδο δημογραφικών εξελίξεων και δημογραφικών συντελεστών. Μίλησε για ένα στερεότυπο που πρέπει να σπάσουμε και είναι ακριβώς η αντίληψη ότι τα μέλη της Μειονότητας γεννάνε πολλά περισσότερα παιδιά, ενώ το ίδιο δεν συμβαίνει με όσους ανήκουν στην Πλειονότητα. Η έρευνα κατέληξε ότι οι δύο σύνοικοι πληθυσμοί γεννούν περίπου τα ίδια παιδιά. Η μοναδική διαφορά που κατέγραψε μεταξύ των δύο σύνοικων στοιχείων είναι ότι οι μειονοτικοί τεκνοποιούν σε σχετικά μικρή ηλικία, ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ότι δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο πληθυσμιακών ομάδων. Μάλιστα, ο καθηγητής πρότεινε να αναζητήσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την χαμηλή γονιμότητα στη Θράκη απαλλαγμένοι από το δίπτυχο ‘Χριστιανοί-Μουσουλμάνοι’.

            Κι αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα μιας παγιωμένης αντίληψης βάσει  της οποίας διαμορφώθηκαν και εφαρμόστηκαν πολλές εθνικές πολιτικές. Το αν υπάρχει δημογραφικό πρόβλημα στην περιοχή της Θράκης θα πρέπει να μελετηθεί και να αναλυθεί με κριτήρια οικονομικά, κοινωνικά και άλλα, σίγουρα όχι όμως υιοθετώντας εθνικά κριτήρια και επιστρατεύοντας πληθυσμιακού τύπου διαχωρισμούς και διακρίσεις. Το γεγονός ότι οι νέοι του ορεινού όγκου εγκαταλείπουν τα χωριά και μεταναστεύουν μαζικά αφήνοντας πίσω ένα γερασμένο πληθυσμό, οφείλεται σε οικονομικά χαρακτηριστικά και είναι κίνητρο για να ασκηθούν σύγχρονες πολιτικές που θα αγγίζουν το πρόβλημα στην καρδιά του απαλλαγμένες από εθνικούς μανδύες και εθνικές ανασφάλειες.

            Το ότι η Θράκη βυθίζεται χρόνο με το χρόνο στην φτώχεια πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής μελέτης και άσκησης πολιτικών που πρέπει να προσεγγίζουν την περιοχή και τον πληθυσμό της ως ενιαίο σύνολο. Οποιαδήποτε άλλη λογική διάκρισης και διαχωρισμού μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων δοκιμάστηκε στο παρελθόν, προκάλεσε βαθιές πληγές, ενώ συγχρόνως απέτυχε ως προς την πληθυσμιακή αποδυνάμωση της μειονοτικής κοινότητας. Η δημογραφική θωράκιση της Θράκης θα διασφαλιστεί μόνο με την δημογραφική ενίσχυση του πληθυσμού στο σύνολό του. Η πολυπολιτισμικότητα της Θράκης θα αποκτήσει νόημα και περιεχόμενο με την ενδυνάμωση όλων των πληθυσμιακών ομάδων που διαβιούν σε αυτήν.