Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (36-2020)

            Ήταν Απρίλιος του 2011 όταν στελέχη των υπηρεσιών και της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας μετέβησαν στην Θράκη και πραγματοποίησαν συσκέψεις με τους εμπλεκόμενους με την μειονοτική εκπαίδευση φορείς  προκειμένου να τους ενημερώσουν για τις επικείμενες συγχωνεύσεις και αναστολές λειτουργίας των μειονοτικών δημοτικών σχολείων.

            Ακολούθησαν δελτία τύπου του Υπουργείου Παιδείας που ανέφεραν ότι οι επικείμενες αλλαγές θα οδηγήσουν στην αναβάθμιση της ποιότητας της μειονοτικής εκπαίδευσης.

            Το 2011 η Μειονότητα κράτησε επιφυλακτική στάση. Οι προβληματισμοί της ήταν πολλοί. Ανησυχία υπήρχε για την ασφαλή πρόσβαση των μαθητών στις σχολικές μονάδες. Υπήρχαν περιοχές, όπως τα χωριά του ορεινού όγκου, που μπορεί οι χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ των οικισμών να ήταν μικρές, αλλά η πρόσβαση ήταν δύσκολη λόγω του άσχημου οδικού δικτύου. Η μετακίνηση των μαθητών εξαρτιόταν άμεσα από τις κλιματολογικές συνθήκες και την κατάσταση των υπαρχουσών υποδομών.

            Η μεγαλύτερη ανησυχία ωστόσο είχε να κάνει με το καθεστώς λειτουργίας των μειονοτικών σχολείων. Η Μειονότητα διεκδικούσε την διατήρηση των σχολείων με το σκεπτικό ότι η μειονοτική εκπαίδευση προστατεύεται από τη διεθνή Συνθήκη της Λωζάνης και διακρατικές συμφωνίες που διαμορφώνουν ειδικό καθεστώς και καθιστούν απαγορευτική την όποια αλλαγή του στάτους των σχολείων.

            Το ζήτημα αυτό έχει βαθύτερες ρίζες. Έχει να κάνει με την ταυτότητα της κοινότητας, με κεκτημένα δικαιώματα δεκαετιών τα οποία η Μειονότητα έχει συνδέσει με την παρουσία της στην περιοχή. Ο θεσμός της μειονοτικής εκπαίδευσης είναι βασικός πυλώνας της μειονοτικής ταυτότητας για αυτό και όποια αλλαγή εκτός από το ψυχοκοινωνικό κομμάτι, συμπαρασύρει και άλλους τομείς.

            Ας ρίξουμε μια ματιά στους αριθμούς των σχολείων σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δει κατά καιρούς το φως της δημοσιότητας. Τη σχολική χρονιά 2002-2003 υπήρχαν 221 μειονοτικά δημοτικά σχολεία σε όλη την Θράκη. Το 2008 ο αριθμός μειώθηκε στα 194, το 2011 στα 174, το 2012, δηλαδή τη χρονιά που άρχισε να εφαρμόζεται η απόφαση του Υπουργείου για συγχωνεύσεις και αναστολές λειτουργίας, ο αριθμός των σχολείων μειώθηκε στα 159.

Έκτοτε, σε ετήσια βάση δημοσιεύονται εν μέσω θέρους αποφάσεις των περιφερειακών διευθυντών εκπαίδευσης ανά την Ελλάδα για τις επικείμενες αναστολές λειτουργίας των εκπαιδευτικών μονάδων. Το 2014 ο αριθμός των μειονοτικών δημοτικών σχολείων ανήλθε σε 146, το 2018 σε 127 και το 2019 σε 121.

            Αν λοιπόν την σχολική χρονιά 2002-2003 ο αριθμός των σχολείων ήταν 221, τη χρονιά 2019-2020 ήταν 121, δηλαδή σε διάστημα 17 ετών τα σχολεία μειώθηκαν κατά 100. Κατά μέσο όρο περίπου 6 μειονοτικά δημοτικά σχολεία κλείνουν σε ετήσια βάση. Αν οι αναστολές λειτουργίας συνεχιζόταν με τον ίδιο αμείωτο ρυθμό, σε 20 χρόνια δεν θα υπήρχαν μειονοτικά δημοτικά σχολεία. Αυτό το σενάριο ωστόσο δεν είναι ρεαλιστικό. Η μειονοτική εκπαίδευση θα συνεχίσει να υπάρχει, σίγουρα συρρικνωμένη και αποδυναμωμένη. Διότι σημασία δεν έχει μόνο η απλή παρουσία κάποιων μειονοτικών σχολείων στην περιοχή, αλλά η ουσία εν γένει της μειονοτικής εκπαίδευσης. 

Τη φετινή σχολική χρονιά και όντας ακόμα αβέβαιο το καθεστώς λειτουργίας των σχολείων λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, με απόφαση του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Γεωργίου Παπαθανασίου, στον μακρύ κατάλογο των μειονοτικών δημοτικών σχολείων που ανέστειλαν την λειτουργία τους προστέθηκαν άλλα οχτώ (8).

            Από αυτά τα τέσσερα (4) βρίσκονται στην Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης και συγκεκριμένα στα χωριά Βέλκιο, Ίσαλος, Ληνός και Σκάλωμα, τα δύο (2) στα χωριά Γονικό και Πετρόλοφος στην Περιφερειακή Ενότητα Έβρου και τα τελευταία δύο (2) βρίσκονται στα χωριά Βελοχώρι και Εύλαλο της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης.

            Θα φέρουμε το παράδειγμα του Βελοχωρίου της Ξάνθης όπου η Σχολική Εφορεία έστειλε επιστολή στους αρμόδιους εκπαιδευτικούς φορείς της περιοχής την οποία προσυπέγραψαν οι γονείς των μαθητών του σχολείου. Σε αυτήν εκφράζουν την έντονη αγωνία τους για την επικείμενη αναστολή λειτουργίας του σχολείου και αναφέρουν ότι τη φετινή σχολική χρονιά το σχολείο θα λειτουργεί με οχτώ (8) μαθητές, έναν λιγότερο από αυτό που προβλέπει ο νόμος για να μην προβεί σε αναστολή λειτουργίας.

            Είναι τόσο μεγάλο το άγχος των γονιών που έχουν υπολογίσει ότι την επόμενη χρονιά 2021-2022, ο αριθμός των μαθητών θα ανέλθει σε δέκα (10) και το σχολείο τότε θα πρέπει να επαναλειτουργήσει. Ανησυχία προκαλεί στους γονείς και η μετακίνηση των μαθητών στο πλησιέστερο δημοτικό σχολείο Σελέρου. Παρά τις προσπάθειες, το σχολείο τέθηκε σε αναστολή λειτουργίας.

            Η ερήμωση των χωριών συνεπάγεται την μείωση του αριθμού των μαθητών και τα σχολεία σε πολλές περιπτώσεις οδηγούνται σε αναστολή λειτουργίας. Από την άλλη ωστόσο πλευρά, υπάρχουν αιτήματα από την πλευρά της Μειονότητας που δεν γίνονται με την ίδια ευκολία δεκτά.

            Εκεί που τα μειονοτικά σχολεία ασφυκτιούν από τον αριθμό των μαθητών, χρονίζουν τα προβλήματα και δεν έχει δοθεί λύση στην ίδρυση νέων σχολείων. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σε παλιά ανακοίνωση του Συνδέσμου Σχολικών Εφορειών διαβάζουμε ότι στη Ροδόπη, ενώ η Μειονότητα αποτελεί το 55% του πληθυσμού, υπάρχει μόνο ένα Μειονοτικό Γυμνάσιο και Λύκειο και 23 Δημόσια Γυμνάσια και Λύκεια.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στην Ξάνθη όπου η Μειονότητα αποτελεί το 45% του πληθυσμού και υπάρχει πάλι μόνο ένα μειονοτικό σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 36 Δημόσια Γυμνάσια και λύκεια. Οι τάξεις στα μειονοτικά σχολεία ξεπερνούν τους 40 μαθητές. Η φετινή χρονιά λόγω και της πανδημίας του κορονοϊού προβλέπεται ιδιαίτερα δύσκολη.

Η ιστορία των χωριών είναι άμεσα συνυφασμένη με την παρουσία των σχολείων σε αυτά. Είναι ένας δείκτης που φανερώνει πέρα από ηλικιακά δεδομένα, την σύνθεση δηλαδή του ντόπιου πληθυσμού, την δυναμική μιας περιοχής. Είναι ένας δείκτης που οδηγεί σε προβληματισμό για το μέλλον των περιοχών και μαζί με αυτό, την εξέλιξη και το μελλοντικό καθεστώς της μειονοτικής εκπαίδευσης.