Προτεραιότητα στη διαδικασία που οδήγησε στην Ειρηνευτική Επιχείρηση Κύπρου είχε η διπλωματία

Η Τουρκία κατά τη διαδικασία που οδήγησε στην Ειρηνευτική Επιχείρηση Κύπρου την οποία διεξήγαγε για να φέρει την ελευθερία, την ειρήνη και την ευημερία στον Κυπριακό λαό, έδωσε προτεραιότητα στις διπλωματικές πρωτοβουλίες με τις εγγυήτριες χώρες και τους ηγέτες στο Νησί

Η επιχείρηση που ξεκίνησαν οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ) στις 20 Ιουλίου 1974 μετά τις άκαρπες πρωτοβουλίες, έφερε ειρήνη στο Νησί.

Η κατάσταση στην Κύπρο πριν την επιχείρηση

Οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου που δέχτηκαν η Τουρκία και η Ελλάδα στις 11 Φεβρουαρίου 1959 και ενέκριναν η Βρετανία και οι ηγέτες των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο, η ανεξαρτησία, η εταιρική σχέση των δυο κοινοτήτων, η αυτονομία σε κοινωνικό επίπεδο και η λύση βασιζόταν στις αρχές της αποτελεσματικής εγγύησης της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Βρετανίας.

Το 1960 ιδρύθηκε η «Κυπριακή Δημοκρατία» σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες που βασίζονται στην εταιρική σχέση μεταξύ των δυο λαών στο Νησί και παραχωρήθηκαν στο σύνταγμα ίσα πολιτικά δικαιώματα και καθεστώς στον τουρκοκυπριακό και ρωμαίικο λαό.

Αντίθετα η ρωμιοκυπριακή πλευρά κατέβαλε προσπάθειες για να εξωθήσει τους Τουρκοκύπριους από τις κρατικές υπηρεσίες, να τους απομονώσει, να τερματίσει την παρουσία τους στο νησί και να ανοίξει το δρόμο της Ένωσης με την Ελλάδα.

Η Κυπριακή Δημοκρατία καταργήθηκε το 1963 με την μονομερή ακύρωση του συντάγματος από τους Ρωμιοκύπριους με τη χρήση δύναμης.

Οι Ρωμιοί που πήραν τα όπλα για να πετύχουν το στόχο της Ένωσης κλιμάκωσαν μαζί με την Ελλάδα τις επιθέσεις, τις καταπιέσεις και τις διώξεις σε βάρος των Τουρκοκυπρίων μέχρι το 1974.

Η διαδικασία που κατέστησε αναπόφευκτη την επιχείρηση

Μετά την απομάκρυνση των Τουρκοκυπρίων από την διοίκηση του συνεταιρικού κράτους που ιδρύθηκε το 1960 άρχισαν να εμφανίζονται διαφωνίες μεταξύ των Ρωμιοκυπριών.

Οι διαφωνίες που άρχισαν να εμφανίζονται μεταξύ των μελών της ΕΟΚΑ, οδήγησαν στην αντιπαράθεση του Ρωμιού ηγέτη Μακάριου, ο οποίος φοβόταν μια επέμβαση της Τουρκίας και προτιμούσε να υπερνικήσει τους Τούρκους οικονομικά, με τα μέλη της ΕΟΚΑ-Β που περιλάμβανε παλιούς χουντικούς που επιθυμούσαν γρήγορο αποτέλεσμα.

Στις 15 Ιουλίου 1974 ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, Νίκος Σαμψών, έκανε πραξικόπημα με τη στήριξη της ελληνικής χούντας για να προσαρτήσει το Νησί στην Ελλάδα και ανέλαβε για σύντομο διάστημα την εξουσία, με αποτέλεσμα να πληγεί η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα.

Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας πριν από την έναρξη της επιχείρησης

Η Τουρκία στο πλαίσιο της Συνθήκης Εγγύησης του 1960 ανέλαβε πρωτίστως πρωτοβουλία για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της επί της ουσίας.

Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις μεταξύ Βρετανίας και Τουρκίας στο Λονδίνο στις 17-18 Ιουλίου 1974 για τα βήματα που μπορούν να γίνουν μετά το πραξικόπημα. Στις εν λόγω διαβουλεύσεις προσκλήθηκε και η Ελλάδα με την ιδιότητα της εγγυήτριας χώρας, αλλά η χουντική κυβέρνηση δεν πήρε μέρος στις συνομιλίες.

Στις συνομιλίες μεταξύ του τότε Πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετζεβίτ και του Βρετανού υπουργού Τζέιμς Κάλαχαν προτάθηκε κοινή επέμβαση στην Βρετανία.

Η Τουρκία, μετά την αρνητική απάντηση της Βρετανίας, ξεκίνησε την Ειρηνευτική Επιχείρηση Κύπρου στις 20 Ιουλίου 1974 βασιζόμενη στη Συνθήκη της Εγγύησης και λαμβάνοντας υπόψη την ασφάλεια των Τούρκων του Νησιού.

Με αυτόν τον τρόπο απετράπη η προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα και τέθηκε υπό εγγύηση η παρουσία του Τουρκοκυπριακού λαού.

Η Τουρκική Ειρηνευτική Επιχείρηση σήμανε ταυτόχρονα και το τέλος της χούντας στην Ελλάδα και έφερε δημοκρατία στη χώρα.

Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες συνεχίστηκαν και πριν από την δεύτερη φάση της επιχείρησης

Η Τουρκία με την απόφαση 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών της 20^ης Ιουλίου 1974 κάλεσε την Βρετανία και την Ελλάδα «σε διάλογο για την αποκατάσταση της ειρήνης».

Ύστερα από αυτήν την έκκληση οι τρεις εγγυήτριες χώρες πραγματοποιήσαν συναντήσεις στη Γενεύη από τις 25 έως τις 30 1974, οι υπουργοί Εξωτερικών των τριών εγγυητριών χωρών υπέγραψαν την Διακήρυξη της Γενεύης της 30^ης Ιουλίου 1974.

Η εν λόγω διακήρυξη προβλέπει την επείγουσα εκκένωση όλων των τουρκικών θυλάκων στις οποίες εισέβαλαν η Ελλάδα και οι Ρωμιοκύπριοι και την συνέχιση των συνομιλιών μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών για την αποκατάσταση της ειρήνης και της συνταγματικής τάξης.

Επιπλέον η διακήρυξη αναγνωρίζει επί της αρχής την ύπαρξη δυο αυτόνομων διοικήσεων της Τουρκοκυπριακής και της Ρωμιοκυπριακής Κοινότητας.

Στη δεύτερη φάση της διάσκεψης που ξεκίνησε στις 9 Αυγούστου η Ελλάδα απέρριψε όλες τις προτάσεις για την εγκαθίδρυση μιας νέας συνταγματικής τάξης στο Νησί και έθεσε την αποχώρηση των τουρκικών μονάδων ως προϋπόθεση για μια συμφωνία που θα επιτευχθεί για το σύνταγμα.

Η διάσκεψη έκλεισε χωρίς αποτέλεσμα στις 14 Αυγούστου και ξεκίνησε η δεύτερη φάση της Ειρηνευτικής Επιχείρησης Κύπρου μετά τη δήλωση της Ελλάδας ότι «δεν θα δεχτεί καμία λύση σαν αυτήν που επιβλήθηκε το 1960».

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της επιχείρησης, στις 13 Φεβρουαρίου 1975 ιδρύθηκε το Ομόσπονδο Τουρκοκυπριακό Κράτος. Με απόφαση που λήφθηκε στη Βουλή ιδρύθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1983 η Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου.