نبرد چناق ‌قلعه، حماسه بزرگ ملت تورک

نبرد چناق  قلعه که درسال 1915به وقوع پیوست برای ملت تورک آغاز یک حیات وزنده گی دوباره است

نبرد چناق  قلعه که در سال 1915 روی داد برای ملت ترک آغاز یک حیات و موجودیت دوباره است. این نبرد از سوی غربیها و بریتانیائیها که برای نخستین بار درآن سال نیروهای خود را در بخش گیلی بولی پیاده کردند با نام نبرد گیلی بولی معروف است.

به همین دلیل ملت تورک همه ساله در ماه مارچ اقدام به سفر به چناق  قلعه برای بازدید و دراصل تجدید میثاق با سربازان غیور تورک میکند که در این نبرد جنگیده‌اند و یا به شهادت رسیده‌اند.

نبرد بحری چناق ‌قلعه در جریان جنگ جهانی اول درتاریخ 18 مارچ سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها در تنگه چناق ‌قلعه روی داد و با پیروزی قاطع این دولت پایان یافت.

در این نبرد، اردوی متفقین متشکل از نیروهای فرانسوی و انگلیسی یکجا با سربازانی از استرالیا، نیوزیلاند، هند، نیپال و سنیگال تلفات سنگینی متحمل شد. پیروزی قاطع دولت عثمانی در این نبرد بزرگ را می‌توان در جمله معروف «چناق ‌قلعه غیرقابل عبور است» خلاصه کرد.

اگر چه دولت عثمانی در طرف‌ دولت‌های پیروز جنگ جهانی اول قرار نداشت، اما پیروزی در چناق ‌قلعه که در میان کشورهای غربی به نبرد گیلی بولی شهرت دارد، باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی تورک‌ها شد.

یکی دیگراز نتایج مهم این نبرد را می‌توان درسقوط نظام تزاری روسیه و آغاز انقلاب بلشویکی اشاره کرد. روسیه تزاری امید زیادی به ارسال امکانات و نیرو توسط متفقین از طریق دو تنگه چناق ‌قلعه و استانبول داشت اما با شکست فرانسه و انگلستان دولت تزاری سقوط کرد.

انگلستان بعد از درخواست روسیه تزاری درتازیخ دوم جنوری 1915 به فکر عبور از چناق ‌قلعه و اشغال استانبول افتاد. شورای جنگ انگلستان در 13 جنوری 1915 تصمیم به آغاز عملیاتی برای اشغال شبه‌جزیره گیلی بولی در چناق ‌قلعه گرفت. هدف نهایی پیشروی به سوی استانبول و اشغال این شهر بود.

متفقین ابتدا فکر می‌کردند پیروزی آسانی را در تنگه چناق ‌قلعه به دست خواهند آورد و کشتی‌های جنگی آنها وارد دبحیره مرمره خواهد شد، اما درتاریخ 18 مارچ 1915 شکست سنگینی را متحمل شدند.

فرانسه و انگلستان پس از این شکست دریافتند که موفق به عبور از تنگه چناق ‌قلعه نخواهند شد و به همین دلیل درتاریخ 25 اپریل همان سال یورش زمینی بزرگی را در اطراف این تنگه آغاز کردند.

با پیاده شدن نیروهای متفقین در مناطق آری‌بورنو، سدالبحر و قوم‌قلعه، فاز دوم نبرد چناق  قلعه آغاز شد و نه و نیم ماه ادامه یافت. سربازان «قطعه 57» اردوی عثمانی به رهبری قوماندان مصطفی کمال آتاترک رشادت زیادی نشان دادند و جمله معروف "به شما فرمان حمله نمی‌دهم، بلکه دستور مردن (شهادت) می‌دهم" او در تاریخ ماندگار شد.

مصطفی کمال آتاترک که با شجاعت وموفقیت خود درمناطق «آنافارتالار» و «جونک‌باییر» حماسه‌آفرینی کرده بود، درسال‌های بعدبه عنوان بنیانگذارجمهوری تورکیه درمیان موفق‌ترین رهبران جهان قرار گرفت.

انگلستان وفرانسه ابتدا فکرمیکردند به آسانی موفق به عبوراز چناق ‌قلعه خواهند شد، اما درتاریخ 18 مارچ 1915 با مقاوت بی‌نظیر و شکست بزرگی مواجه شدند. کشتی مین‌گذاری «نصرت» تمام تنگه چناق ‌قلعه را مین‌گذاری کرد.

بدین ترتیب سه کشتی جنگی نیروی بحری بریتانیا که به کشتی های شکست‌ناپذیرمشهوربودند، غرق شدند. با شکست تلاش متفقین برای عبورازتنگه، عملیات پیاده کردن شمار زیادی نیرودرسواحل تنگه به منظور کنترل عبورومروردر آن توسط فرانسه و انگلستان در 25 اپریل همان سال آغاز شد.

اردوی عثمانی نیزبا گرفتن نیروهای داوطلب ازسراسرکشوربرای دفاع ازمیهن خود آمده بودند و یکجا با متحد خود آلمان دفاعی جانانه را نشان داد. با مقاومت بی‌نظیر تورک‌ها در چناق ‌قلعه و تلفات زیاد متفقین، لرد فیشر، قوماندان جنگ بریتانیایی طی نامه‌ای به وینستون چرچیل، وزیر نیروی بحری وقت کشورش نوشت، "چناق ‌قلعه لعنتی مزاری برای همه ما خواهد شد".

با وجود اشغال بخشی ازسواحل تنگه ازسوی نیروهای متفقین، اردوی عثمانی موفق به آزادسازی این مناطق شد. مصطفی کمال آتاترک، به دلیل موفقیت در نبرد ساحل آنافارتالار، مدال «لیاقت نقره‌ای» را دریافت کرد.

با افزایش تلفات متفقین ورسیدن فصل زمستان، جنرال کیتچنر وزیر دفاع بریتانیا طی گزارشی از غیرقابل عبور بودن تنگه خبر داد و خواستار تخلیه منطقه از نیروهای متفقین شد. دولت بریتانیا نیزدرتاریخ 9 دسامبر 2015 این گزارش را پذیرفت و آخرین نیروی متفقین درتاریخ 9 جنوری 1916 شبه‌جزیره گیلی بولی را ترک کرد.

بدین ترتیب پس از نه و نیم ماه پیروزی بزرگی برای دولت عثمانی به دست آمد. اگر چه این دولت در پایان جنگ جهانی اول از دول فاتح نبود اما پیروزی در چناق ‌قلعه باعث افزایش اعتماد به نفس وشعور ملی تورک‌ها شد.