مباحثات و تفاسیری که ازچند هفته بدینسو ادامه دارد این تصور را ایجاد کرده است که تورکیه در حال آماده شدن برای تغییر سیاست خود در قبال سوریه است.  اظهارات رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه در بازگشت از اوکراین مبنی براینکه « ما می‌خواهیم گام‌هایی در سطح عالی در قبال سوریه برداریم » باعث شد این مباحثات ابعاد جدیدی پیدا کند.

این اظهارات پس از دیدار اردوغان و پوتین در سوچی که دستور کار اصلی آن را سوریه تشکیل می‌داد، معنای بیشتری پیدا کرد و گفته شد پوتین در دیدار با اردوغان بر گفتگو با دولت سوریه به عنوان راه‌حل مبارزه با تروریزم اشاره کرده است. اگرچه این نشان دهنده تغییر موضع روسیه نیست، اما اظهارات اخیر نشان می‌دهد که تورکیه در حال آماده شدن برای تغییر سیاست خود در قبال سوریه و آمادگی برای"مذاکره با دولت اسد" است.

دربرنامه نظری به آجندای تورکیه وجهان امروزی مان مطلبی داریم دراینمورد بقلم پروفیسور دکتورمراد یئشیل‌تاش مدیربخش تحقیقات سیاسی، اقتصادی واجتماعی تورکیه ستا که تقدیم شما عزیزان مینماییم:

 در واقعیت امراز نقطه نظر تورکیه چهارموضوع مهم در این فرآیند وجود دارد:

        ۱-  موضوع اول اینکه روند حل مسالمت آمیز مساله در چارچوب قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل باید ادامه یابد. موضع فعلی تورکیه در حال حاضر کاملاً با نقشه راه پیش بینی شده در قطعنامه مذکور منطبق است. به عبارت دیگر تدوین قانون اساسی جدید، برگزاری انتخابات و تشکیل دولت موقت از ارکان قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل است. بنابراین، برقراری روابط با دولت سوریه نمیتواند این راه حل را ازاین مسیر خارج کند.

        ۲-  موضوع دوم مبارزه با تروریزم است. با توجه به پیمان آدانا که در سال‌های اخیر نیز به طور مرتب به آن استناد می‌شود، میتوان از موجودیت یک متن اساسی بین دمشق و انقره در مبارزه با تروریزم صحبت کرد. اینکه روسیه تورکیه را به سمت رژیم اسد سوق می‌دهد نیز بر این اساس منطبق است. با این حال، هنوز مشخص نیست که در مبارزه با پ.ک.ک چگونه میتوان یک مشارکت جدید با رژیم سوریه تاسیس کرد. بنابراین، برای تغییر سیاست تورکیه لازم است تا یکی از مقامات رژیم اسد تغییری همه جانبه در سیاست‌های خود در قبال پ.ک.ک اتخاذ کنند. در این مرحله میتوان به چند راه‌حل جایگزین اشاره کرد. همه این احتمالات مسائلی هستند که میتوانند راه حل های کوتاه مدت را ایجاد کنند. بنا قبل از هر چیز باید رژیم اسد مناطق مرزی خود با تورکیه را از لوث وجود پ ک ک پاکسازی کند. همچنین رژیم باید پ ک ک را از مناطقی مانند منبج و تل رفعت دورنماید. بعید به نظر می رسد که پ ک ک این امر را به طور داوطلبانه بپذیرد. در این صورت، رژیم باید پ‌ک‌ک را مجبور به خروج از منطقه کرده یا آنها را خلع سلاح کند. در شرایط امروزی نه رژیم توانایی و قابلیت این مساله را دارد و نه  پ.ک.ک چنین نیتی دارد.

وگزینه دیگرنیز پاکسازی منطقه توسط تورکیه از تهدید پ.ک.ک با حمایت مشترک رژیم اسد وهمکاری اردوری ملی سوریه است. به این ترتیب هم نگرانی های امنیتی تورکیه برطرف میشود و هم دست رژیم در برابر پ.ک.ک تقویت میابد. ولی در این مرحله نقشه های موذیانه رژیم برای استفاده از پ ک ک علیه تورکیه وارد عمل میشود. وبا به عبارت دیگر، نزدیک شدن تورکیه به دولت سوریه برای از بین بردن پ.ک.ک ممکن است راه حلی در کوتاه مدت ایجاد نکند. زیرا دولت سوریه سعی می‌کند به طور همزمان از پ ک ک علیه تورکیه استفاده کند.

      ۳ - موضوع سوم بازگشت پناهجویان تحت حفاظت موقتی از تورکیه به سوریه است. این یکی از پیچیده ترین مسائل است و با توجه به تحولات 10 سال اخیر نباید از پناهندگان انتظار داشت که بدون توسعه راه حل سیاسی به سرزمین های تحت کنترل رژیم برگردند. برخورد رژیم با کسانی که در سالهای اخیر به مناطق تحت کنترل آن بازگشته اند بسیار ناخوشایند بوده است. با وجود اینکه هیچ مشکلی در گفتگو و ارتباط دیپلماتیک بین لبنان و اردن با رژیم اسد وجود ندارد، بازگشت پناهجویان از هر دو کشور بسیار محدود بوده است. به نظر میرسد که امکان بازگشت پناهجویان موجود در تورکیه به منطقه تحت کنترل رژیم تنها از طریق مذاکره با دولت اسد بسیار دشوار باشد. مهمتر اینکه، پیشبرد این توافق بدون گره زدن آن به یک نقشه راه از مسیرتعیین شده می تواند مشکلات بیشتری را برای پناهجویان ایجاد کند. در فضایی که رژیم مهاجرین را به صفت "خائن"  توصیف می‌کند، زیرساخت های کشور کاملاً ویران شده و قدرت اقتصادی رژیم بسیار پایین است، بازگرداندن پناهجویان واقعاً کار دشواری است.

        ۴ - چهارمین و شاید هم مهم ترین موضوع، وضعیت مخالفین است.  پذیرش شروط تعیین شده توسط دولت اسد برای آشتی با مخالفان معنایی جز تسلیم شدن آنها ندارد. به نظر میرسد بدون انحلال کلی ساختار نظامی و سیاسی، به ویژه برزمین گذاشتن اسلحه و نشستن پای میز مذاکره با دولت اسد بسیار دشوار است. پذیرش چنین وضعیتی از سوی تورکیه نیز چندان ممکن به نظر نمی‌رسد. بنابراین، در شرایطی که مذاکرات ژنیو سه سال است بدون حصول نتیجه ادامه دارد و رژیم دائماً استراتژی مبتنی بر ایتلاف وقت را دنبال می کند ایجاد یک نقطه اتصال جدید بین مخالفان و رژیم بسیار دشوار خواهد بود. از سوی دیگر هدف قرار گرفتن الباب با راکتها توسط رژیم اسد و ی پ گ در حالی که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه از تاسیس روابط بین تورکیه و رژیم سخن می‌گفت، نشان دهنده نحوه نگرش رژیم به مناطق تحت کنترل مخالفین است. از سوی دیگر، روشن است که رژیم نگرشی کاملا ماکسیمالیست در برابر این موضوع دارد. رژیمی که نمی‌خواهد قبل از خروج تورکیه از مناطق شمالی چنین روندی را آغاز کند، میخواهد با گرفتن حداکثر مطالبات از تورکیه پشت میز مذاکره بنشیند. وقتی از نقطه نظر مخالفین به موضوع ایدلیب نگاه می‌کنیم، اوضاع بسیار پیچیده‌تر به نظر میرسد.به همین دلیل اظهارات اخیر نشان می‌دهد که تورکیه بدون اینکه تغییری دراستراتژی خود در قبال سوریه داشته باشد، می‌خواهد ابتکار عمل جدیدی را در حل مشکلات از خود نشان دهد.

نویسنده: پروفیسوردکتورمراد یئشیل‌تاش مدیربخش تحقیقات سیاسی، اقتصادی واجتماعی تورکیه ستا