درحالی که پس از 20 سال اشغال، نیروهای آمریکایی ازافغانستان خارج می شدند، طالبان موفق شدند با سرعتی غیرمنتظره تمام افغانستان را تصرف کنند. این در حالیست که اردوی افغانستان، که ایالات متحده ادعا میکند که با صرف صدها میلیارد دالر به آنها تعلیمات نظامی داده و تجهیز کرده است، اما آنهاتقریباً بدون جنگ پراکنده شدند، حوادث واقع در میدان هوایی بین المللی کابل و تصویر موجود از آن برای تاریخ بشریت و اشغال آمریکا واقعا بسیارخجلت باراست.

ارزیابیهایی داریم از جان آجون  محقق و پژوهنده در موسسه مطالعات امنیتی بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه ستا در این باره:

این در حالیست که نیروهای آمریکایی پس از 20 سال اشغال تصمیم به خارج ‌شدن از افغانستان را گرفتند، در این جریان طالبان موفق شد با سرعتی غیرمنتظره تمام افغانستان را تصرف کند. اردوی افغانستان که ایالات متحده با مصرف صدها میلیارد دالر گویا آن را آموزش داده و تجهیز کرده بود، تقریباً بدون هیچ‌گونه مقاومتی سلاح‌ها را بر زمین گذاشته و متفرق شد و حوادث به وقوع پیوسته در میدان هوایی بین المللی کابل که تصاویر آن در سراسر جهان پخش شد، باعث تعجب و حیرت افکار عمومی گردید و از نقطه نظر تاریخ اشغال و به نام بشریت برای آمریکا بسیار شرم‌آور بود.

به احتمال زیاد ایالات متحده آمریکا هنگامی که بلافاصله پس از حملات 11 سپتامبر به صورت کنترل نشده به افغانستان حمله می‌کرد، پیش‌بینی نکرده بود که احتمالاً 20 سال در این کشور گیر خواهد کرد و در نهایت دوباره کشور را به طالبان خواهد سپرد. همانطور که بایدن نیز اظهار داشته است، ایالات متحده آمریکا در این سال‌ها علاوه بر از دست دادن هزاران سرباز خود در افغانستان 3 تریلیون دالر نیز در این  زمینه هزینه کرد. به دلیل اینکه جنگ طولانی مدت افغانستان که به نظر می‌رسید پایانی ندارد، موجبات واکنش افکار عمومی آمریکا در داخل این کشور را فراهم کرده بود، آمریکا برای مشخص کردن تقویم خروج از این کشور در دوحه با طالبان بر سر میز مذاکره نشست و روی کار آمدن بایدن نیز این روند را تسریع کرد.

اما هیچ کس در ایالات متحده آمریکا پیش‌بینی نکرده بود که در راستای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، طالبان خواهد توانست ظرف صرفا چند هفته تمامی این کشور را اشغال کند و اردوی 300 هزار نفری افغانستان که توسط ایالات متحده آموزش دیده و تجهیز شده بود، بدون هیچ مقاومتی متفرق خواهد شد. در واقع قبل از اینکه آمریکا بتواند روند خروج نیروهای خود از افغانستان را به پایان برساند، نیروهای طالبان موفق شدند پس از تصرف دیگر شهرهای بزرگ این کشورشهرکابل  پایتخت را نیز به کنترول خویش در آورند.

در حالی که هزاران شهروند آمریکایی در کابل گیر مانده بودند، آمریکا ده‌ها هزار مترجم و دیگر شهروندان افغانستانی را که در زمینه‌های دیگر برای آمریکا کار می‌کردند و به آنها وعده انتقال به این کشور را داده بود، به حال خود شان رها کرد. حوادث میدان هوایی بین المللی کابل، تصاویر افغان‌هایی که سعی می‌کردند سوار طیاره ای آمریکایی شوند، اما از درب ورودی طیاره با خشونت تمام عقب رانده می‌شدند، جسد غیرنظامیانی که به چرخ‌ طیاره چسبیده و پس از برخاست طیاره مذکور از آسمان بر زمین می‌افتادند، همه اثبات کامل شکست آمریکا در افغانستان بود.

اکنون، ایالات متحده در تلاش است تا از طریق توافق با طالبان شهروندان خود را از کابل خارج کند. از سوی دیگر، به نظر میرسد که طالبان با پختگی پیروزی خود را جشن میگیرد. به نظر میرسد طالبان این بار شعارها و عملکردهای بسیار رادیکال خود را اندکی تعدیل کرده و موضعی فراگیر و همه‌جانبه در پیش گرفته است. در این مرحله چنین ارزیابی می‌‌شود که رهبری طالبان از گذشته درس عبرت گرفته و نمی‌خواهد افغانستانی تنها و تجزیه شده از بقیه جهان ایجاد کند. می‌توان گفت حداقل سعی می‌کنند چنین تصویری از خود ارائه دهند. البته گامهایی که طالبان در دوره‌های بعدی خواهند برداشت تعیین کننده اصلی این موضوع بوده میتواند.

نویسنده: دکتورجان آجون عضو مرکزمطالعات امنیتی بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه ستا