تبصره ای برآجندای امروزتورکیه و جهان - آخرین پرده درقره‌باغ کوهستانی آذربایجان

در حالی که نیروهای مسلح آذربایجان گام به گام وارد منطقه قره‌باغ کوهستانی میشوند، به نظر میرسد که دیگر پرده نهایی برای اشغال ارمنی ها در اینجا باز شده است. در حالی که تقریبا 30 سال از اشغال قره‌باغ  توسط ارمنستان از طریق جمعیت ارمنی در منطقه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سپری می‌شود، جنگ دوم قره باغ در سپتامبر 2020 رخداد ودر این جنگ ارمنی ها شکست خوردند. اکنون اردوی آذربایجان با اجرای عملیات ضد تروریستی، روندی را که در سال 2020 آغاز کرده بود به پایان رسانید.

داستان قره‌باغ بعد از تاریخ فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آغازمی‌یابد. جنگی که توسط ارمنستان برای حفاظت ازارمنی ها درقره‌باغ بین سالهای فبروری 1988 و ماه می 1994 آغاز شد، منجر به اشغال منطقه قره‌باغ وادعای ارمنی ها مبنی بر یک دولت مستقل دراین منطقه گردید. در آن دوره حمایت روسیه از ارمنی ها تعیین کننده بود. اگرچه در طول جنگ قتل عام‌های جدی علیه آذربایجانی‌ها صورت گرفت، اما جامعه جهانی سکوت را ترجیح داد. البته لابی‌های ارمنی در این سکوت تاثیر زیادی داشتند. اما در شرایطی که توازن قدرت در منطقه تغییر کرد، آذربایجان، سرانجام برای آزادسازی سرزمین‌های اشغالی خود در سپتامبر 2020 وارد عمل شد.

جنگ 27 سپتامبر 2020 قره‌باغ کوهستانی، جنگ دوم قره‌باغ نام گرفته و با برتری مطلق آذربایجان به نتیجه رسید. البته ظهور تورکیه، شریک استراتژیک ومتحد اصلی آذربایجان، به صفت یک قدرت نظامی رو به رشد در اینجا تأثیر بسزایی داشت. تقسیم تجربه و تجارب بین اردوی تورکیه و اردوی آذربایجان و عرضه سخاوتمندانه امکانات صنایع دفاعی رو به رشد تورکیه برای استفاده آذربایجان نیز تأثیر تسریع کننده‌ای ایجاد کرد. در حالی که درگیری‌های آغاز شده در 27 سپتامبر حدود 44 روز به طول انجامید، به دلیل برتری تکنالوژیکی و آموزش اردوی آذربایجان و تأثیر دکترین نظامی جدید تورکیه بر اساس طیارات بدون سرنشین درمیدان جنگ، نیروهای ارمنی در مدت کوتاهی شکست خورده و با توافقی که درنتیجه میانجیگری روسیه انجام شد، موافقت کردند. علاوه براین، مبارزه قدرت درارمنستان و مشکلات پاشینیان با روسیه نیزدرتضعیف ارمنی ها تأثیرجدی داشت. در نهایت اردوی آذربایجان بسیاری از مناطق قره‌باغ کوهستانی از جمله شوشا را آزاد کرده و ارتباط ارمنستان و قره‌باغ را از طریق کریدور لاچین تحت کنترل خود درآورد. فقط، به دلیل عدم رعایت ضروریات توافق‌نامه صلح توسط ارمنی ها، فعالیت‌های مسلحانه آنها در منطقه، اقدامات تروریستی وبازنشدن کریدورزنگزور که بخشی از توافق‌نامه است، اردوی آذربایجان مجددا وارد عمل شده و عملیات نظامی جامعی آغاز کرد، با این عملیات که تنها 24 ساعت به طول انجامید، نیروهای ارمنی باقیمانده درمنطقه شکست خورده وبه دلیل عدم حمایت پاشینیان و باز ماندن از ادامه مقاومت، بالاجبار تسلیم شدند. اکنون در حالی که اردوی آذربایجان گام به گام بر قره‌باغ تسلط کامل پیدا می‌کند، نیروهای مسلح ارمنستان به طور کامل منطقه را ترک می‌کنند. بدین ترتیب آذربایجان سرزمین‌های خود را که بیش از 30 سال است در اشغال بود، آزاد می‌کند.

ارمنستان تحت رهبری پاشینیان دو گزینه دارد. یا مشکلات خود با تورکیه و آذربایجان را با مصالحه بر سر میز حل کرده و با پیوستن به کشورهای همسایه از نظر اقتصادی و سیاسی، سهم خود را از رفاه خواهد گرفت، یا به درگیری ادامه داده و موجب باخت کشورش خواهد شد. به نظر می‌رسد ارمنستان که از نظر نامتقارن ضعیف و در تنگنا قرار گرفته است، روی گزینه اول سرمایه‌گذاری کند. فقط، پیش‌بینی این که آیا توازن قدرت و درگیری در داخل ارمنستان اجازه چنین سیاستی را خواهد داد یا خیر؟ چندان ‌آسان نیست.

نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه