تبصره ای برآجندای امروزتورکیه وجهان- مروری بردستورکارنشست سران ناتودر ویلینوس

نشست ویلنیوس ناتو در بین مهمترین جلسات ده سال اخیر جای گرفت. موضوع عضویت سویدن، دفاع منطقوی، طرح امنیتی، ساختار نظامی ناتو، عضویت اوکراین، تضمین‌های امنیتی و هزینه‌های دفاعی مهمترین مواد دستورکار اجلاس را تشکیل دادند. موضوعی که ما از آن به صفت معماری امنیتی و دفاعی اروپا یاد می‌کنیم، تنها پس از این اجلاس می‌تواند به صورت ساختاری شکل بگیرد.

در اینمورد سویدن و اعتراضات آن همچنان ادامه دارد. از نظر مجارستان، می‌توان مانع را رفع کرد، ولی، چنین به نظر می‌رسد که اعتراض تورکیه پس از نشست سه جانبه روز دوشنبه گذشته از میان برداشته شد. با این حال، هنوز راه زیادی برای عضویت وجود داشته و کسی نمیتواند در اجلاس به سویدن خوش‌آمد بگوید. زیرا، حتی در صورت رفع اعتراضات، این روند ادامه خواهد داشت.

ساختار قدرت جدید ناتو، طبقه بندی دفاعی جغرافیایی ناتو، بازدارندگی در مواقع بحران، دفاع و در صورت لزوم تعداد فرماندهی و کنترل جدید و نیروهای دفاعی نیز در بین حساس‌ترین موضوعات قرار دارند. این طرح توسط تیمی به رهبری کریستوفر کاولی یکی از قوماندهای آمریکایی تهیه شده بود. جامع‌ترین تجدید ساختار نیروی زمینی پس از جنگ سرد. این ساختار همچنین در هوا، ابحارو فضای سایبری نیز تغییر شکل خواهد داد. زمانی که طرح جدید اجرایی شود، مهم ترین تحول ناتو پس از جنگ سرد تحقق یافته و پیام بسیار قوی به روسیه داده خواهد شد. فقط، حتی در صورت امضای این طرح، کشورهای عضو هنوز راه طولانی در پیش دارند. علی‌الخصوص، برخی از اعضا باید ساختار نظامی خود را اصلاح کرده و برای جنگ آماده کنند. آلمان در این زمینه، در راس حساس‌ترین کشورها قرار دارد. سند راهبردی امنیت ملی آلمان که در تاریخ یک اولین محسوب می‌شود، در نظر دارد، آلمان را در سیاست اروپا و جهان مجددا به یک بازیگر مهم تبدیل کند. در موازات این، مدرنیزاسیون اردوی آلمان و افزایش هزینه‌های دفاعی، حساس‌ترین روند در مقابل آلمان هستند.

در مورد موضوع تضمین‌های امنیتی اوکراین نیز که در اجلاس سران ناتو مطرح شد، دستیابی به راه‌حل در درون پیمان چندان ممکن نیست. در حال حاضر، برنامه مشترک بریتانیا و اروپا به صفت بهترین گزینه مشاهده می‌شود. باز هم موضوع کمک‌های نظامی به اوکراین حساس‌ترین موضوع بوده، و اما، مطرح کردن این موضوع در میز مذاکرات ناتو چندان امکان‌پذیر نیست. زیرا تشکیل دادن یک چهارچوب مشترک دشوار است. اما، درصورت عدم کمک فوری به اردوی اوکراین که کمبود مهمات دارد، روسیه می‌تواند برتری عملیاتی را به دست آورد. در حال حاضر، ارسال مهمات خوشه‌ای یکی از راه‌حل‌های موجود است. مگر، با در نظر گرفتن ماهیت بمب، واضح است که این موضوع در روزهای آینده به وفور مورد بحث قرار خواهد گرفت.، دستیابی به راه‌حل در درون ناتو چندان ممکن نیست. در حال حاضر، برنامه مشترک بریتانیا و اروپا به صفت بهترین گزینه مشاهده می‌شود. باز هم موضوع کمک‌های نظامی به اوکراین حساس‌ترین موضوع بوده، ولی، مطرح کردن این موضوع در میز مذاکرات ناتو چندان امکان‌پذیر نیست. زیرا تشکیل دادن یک چهارچوب مشترک دشوار است. اما، درصورت عدم کمک فوری به اردوی اوکراین که کمبود مهمات دارد، روسیه می‌تواند برتری عملیاتی را به دست آورد. در حال حاضر، ارسال مهمات خوشه‌ای یکی از راه‌حل‌های موجود است. فقط، با در نظر گرفتن ماهیت بمب، واضح است که این موضوع در روزهای آینده به وفور مورد بحث قرار خواهد گرفت.

افزایش هزینه‌های دفاعی کشورهای عضو ناتو، در بین دشوارترین جای دارد. برای آنهایی که نمی‌توانند از آستانه 2 فیصدی عبور کنند، حداقل دو سال دیگر فرصت وجود دارد. این یکی از فرمول‌های موردبحث است که اروپا باید بودجه جدیدی تشکیل دهد. واما، در این موضوع اتفاق نظر وجود ندارد. این واقعیت که کشورهای قدرتمند اروپایی مانند آلمان و فرانسه به تازگی از این فیصد فراتر رفته‌اند، ناتو را با مشکل مواجه می‌کند. چرا که آلمان تا به امروز بیشتر از اردو، در اقتصاد خود سرمایه‌گذاری کرده است. فرانسه نیز باید با بسیاری از مشکلات دیگر دست و پنجه نرم کند.

این نشست از بسیاری جهات حساس‌ترین نشست ناتوبوده است. نحوه نگرش نسبت به چین، وضعیت روسیه و انتظار عضویت اوکراین مسائلی نیستند که بتوان به راحتی بر آنها غلبه کرد. در هر صورت، ناتو در حال تحولی همه جانبه بوده و این تحول از پتانسیل تاثیرگذاری بر سیاست جهانی برخوردار است.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه