تبصره ای برآجندای تورکیه جهان-رونددیپلماسی بعدازکمک‌های بشردوستانه به زلزله‌ زدگان تورکیه

یک ماه از فاجعه زلزله تورکیه سپری شد. البته، این فاجعه باید از منظرهای مختلفی چون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، روانی و آکادمیک تحلیل شود. اگرچه هنوز برای رسیدن به یک نتیجه جامع زود است، اما نتیجه‌ای که در حوزه دیپلماسی ایجاد کرده، مهم است.

در پاسخ به درخواست کمک دولت تورکیه، از تقریبا تمامی قاره‌ها و مناطق جهان واکنش‌های مثبتی به تورکیه سرازیر شد. تا به امروز، نزدیک به 100 کشور به فاجعه تورکیه، با ارائه کمک پاسخ داده و اعلام کرده‌اند که به کمک در سطوح مختلف ادامه خواهند داد. برخی از کشورها مانند آذربایجان، مجارستان، یونان و اسرائیل تیم‌های جستجو و نجات موثری را اعزام کرده‌اند. علاوه براین، برخی از کشورها مانند آذربایجان، قطر و روسیه به بازماندگان کمک‌های بشردوستانه ارائه کردند. آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی ضمن اعزام تیم‌های جستجو و نجات، قول کمک مالی دادند.

بسیاری از کشورهای آفریقایی که توانایی ارائه کمک‌های نقدی وغیرنقدی را نداشتند نیز با تورکیه همدردی کردند. مردم این کشورها برای تورکیه که به خاطر کمک‌های بشردوستانه پایدار خود در مقیاس جهانی سخاوتمند است، دعا کردند. علاوه بر این، سازمان‌های جامعه مدنی از بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای مسلمان، برای کمک به زلزله‌زدگان تورکیه کمپین‌هایی ترتب دادند.

همانطوریکه انتظار می‌رفت، اولین و موثرترین واکنش را آذربایجان نشان داد. دولت و مردم آذربایجان برای ارسال هرگونه کمک به تورکیه بسیج شدند. سپس کمک‌هایی از سوی دیگر دولت‌های تورک مانند اوزبیکستان و کشورهای مسلمان مانند پاکستان و قطر که با تورکیه همکاری نزدیکی دارند، انجام گرفت. اداره اقلیم کردستان عراق یکی از اولین کمک‌کنندگانی بود که به مناطق زلزله‌زده، کمک‌های بشردوستانه و تیم‌های نجات و جستجو اعزام کرد. دولت‌ها و مردم سایر کشورهای مسلمان کمک موثری به تورکیه انجام دادند.

از سوی کشورهای غربی نیز حمایت قابل توجهی صورت گرفت. تقریبا همه کشورهای غربی تیم‌های نجات و کمک نقدی غیرنقدی ارسال کردند. در میان کشورهای اروپایی، کشوری که موثرترین کمک را انجام داد، مجارستان بود. بطوریکه تیم‌های جستجو و نجات مجارستان، یکی از کشورهای نادر اروپایی که روابط نزدیک با تورکیه دارد، در تلاش‌های امدادی موفقیت‌های زیادی کسب کردند.

تقریبا همه کشورهای منطقه با ارسال پیام‌هایی درغم و اندوه مردم تورکیه شریک شده و قول کمک دادند. کشورهای حوزه خلیج مانند قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و کویت کمک‌های قابل توجهی به فاجعه زلزله ارائه کردند. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر پس از زلزله‌های مرگبار به تورکیه سفر کرده و با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور دیدار کرد.

دولت اسرائیل که اخیراً در روند عادی‌سازی روابط با تورکیه بوده است، یکی از اولین کشورهایی بود که به درخواست کمک تورکیه پاسخ داد. فقط با بیشترین مشارکت پس از آذربایجان ضمن اعزام تیم امدادی، اعلام نمود در صورت نیاز، کمک‌های علاوه خواهد کرد.

به همین ترتیب، واکنش مصرنیز قابل توجه است. سران دوکشورکه اولین دیدارمستقیم خود را درمراسم جام جهانی دردوحه پایتخت قطر انجام دادند، برای دومین باربا یکدیگرملاقات کردند. تماس تیلفونی سیسی رئیس جمهورمصربا اردوغان تماس ازنظرسیاسی مهم بود، زیراروند عادی‌سازی تورکیه با مصر به کندی پیش میرود. همچنین اعزام تیم امداد از سوی ارمنستان که به طور سنتی روابط تیره‌ای با تورکیه دارد، حائز اهمیت است. نشانه این امر بازگشایی گذرگاه مرزی تورکیه و ارمنستان بعد از 35 سال بود.

بارزترین نمونه تغییر روابط بین همه دولت‌ها واکنش یونان و آتن بود. ابتدا کاترینا ساکلاروپولو رئیس جمهور یونان با اردوغان تماس گرفته و به وی تسلیت گفت. دوم، کیریاکوس میچوتاکیس نخست وزیر به اردوغان تسلیت عرض کرد. سوم، نیکوس دندیا وزیر امور خارجه از منطقه زلزله زده بازدید کرده و با همتای خود مولود چاووش‌اوغلو همدردی کرد. در واقع، حتی تماس تیلفونی میچوتاکیس مهم ترین تحول بود. با توجه به اینکه اردوغان به دلیل اظهارات ضدتورکیه میچوتاکیس در سخنرانی خود در آمریکا اعلام کرد که دیگر با میچوتاکیس دیدار نخواهد کرد، باید این اتفاق مهمی تلقی شود. تماس تیلفونی اردوغان و مییچوتاکیس تحول بسیار مهمی است که می‌تواند به عادی سازی روابط دوجانبه منجر شود.

همچنین، موفقیت تیم جستجو و نجات یونانی در روند آوارروبی و نجات، روابط غیر قابل توضیح دیپلماتیک را آشکار کرده است. نجات یک زلزله‌زده از سوی امدادگر یونانی که بیرق تورکیه را بر بازو داشت، نشان دهنده احساسات انسان دوستانه بوده به یاد خواهد ماند. علاوه بر این، وزیر خارجه یونان اولین مقام ارشد خارجی بود که از منطقه زلزله زده بازدید کرد.

کمک‌های ارسالی و پیام‌های داده شده، حقیقت بسیار روشن و مهمی را منعکس می‌کند. واکنش انسان دوستانه مردم در طول یک بحران انسانی. اگرچه دولت‌ها و مردم به دلیل مسائل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دچار مشکلات، درگیری‌ها و جنگ‌ها می‌شوند، اما دشمنی میان خود را کنار گذاشته و با تأکید بر بعد انسانی با یکدیگر برخورد می‌کنند.

کمک‌ها و واکنش‌های جهانی نشان داد که چگونه فعالیت‌های کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی تورکیه باعث افزایش همدردی با کشور ما و تأثیر دیپلماسی بشردوستانه تورکیه شد. البته تورکیه و مردم تورک در مواقع سخت بدون اینکه انتظاری در عوض داشته باشند به دولت‌ها و ملت‌های نیازمند کمک می‌کنند ، اما ما دیدیم که چگونه این کمک‌های بشردوستانه در زمان و مکان به یک قدرت واقعی تبدیل می‌شود.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه