سیاست متعادل‌کننده تورکیه درجنگ اوکراین مختص جنگ اوکراین نبوده، بلکه بخشی از یک جهت‌گیری استراتژیک و جیوپولیتیکی بسیار گسترده‌تر در راستای تامین خودگردانی استراتژیک و تنوع بخشیدن به امتیازهای جیوپولیتیکی است. روابط تورکیه با غرب در سال 2023 در چهارچوب همکاری عملی و ایجاد تعادل ادامه خواهد یافت. در راستای تداوم جنگ در اوکراین، باید انتظار داشت که تورکیه در سال 2023 سیاست فعلی متعادل‌کننده و بی‌طرفی خود را حفظ کند. در سال 2023 دور جدید مذاکرات می‌تواند ظاهر شده و تورکیه ضمن رهبری این فرصت‌ها، به ابتکار عمل متوسل شود.

ماهیت "دولت تجاری" روابط خارجی تورکیه احتمالاً در سال 2023 نیز ادامه خواهد داشت، زیرا مشکلات اقتصادی آن از گونه‌ای نیست که بتوان در کوتاه مدت بر آن غلبه کرد. علاوه بر این، بدلیل ادامه تاثیر هزینه‌های سنگین همه‌گیری جهانی انتظار رکود جهانی در سال 2023، نگرانی‌های اقتصادی تقریبا همه کشورها به جز تورکیه مرکزی خواهد بود.

 در موازات این چشم انداز اقتصادی، باید انتظار داشت که روند عادی‌سازی/تفاهم در حال ادامه بین تورکیه و شرکای آن در سال 2023 ادامه یافته و احتمالاً عمیق‌تر شود، زیرا شرایط آغاز روند همچنان در سال 2023 معتبر خواهد بود .

صنایع دفاعی که جزء نسبتاً جدید سیاست خارجی تورکیه است، در سال 2023 مانند سال 2022 به رشد خود ادامه خواهد داد. تورکیه در گسترش بازارهای صادراتی تولیدات دفاعی خود، چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی، شتاب بیشتری به دست آورده است که قبلاً از آن به عنوان "دیپلماسی طیارات بدون سرنشین" یا "دیپلماسی دفاعی" یاد می‌شد. جنگ در اوکراین، ظرفیت روسیه برای صادرات تولیدات دفاعی به بسیاری از کشورها را به میزان قابل توجهی کاهش داده و با طولانی شدن جنگ در سال آینده، ظرفیت روسیه در سال 2023 نیز کاهش بیشتری خواهد یافت. تورکیه در حال آماده شدن برای پر کردن خلاء ایجاد شده توسط روسیه به ویژه در آسیا، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین است.

در سال 2023، فعالیت‌های تورکیه برای مبارزه با تروریزم در داخل و خارج از کشور ادامه خواهد یافت. در سال 2022، عملیات‌های ضد ترور تورکیه به ویژه در شمال عراق عمیق‌تر شده، اما اهداف عملیاتی و استراتژیک تورکیه هنوز به طور کامل تحقق نیافته است. برای همین، این احتمال وجود دارد که تورکیه عملیات ضد ترور خود را در شمال عراق تکمیل کرده و همچنین به عملیات حساس خود علیه رهبران و اعضای تعیین شده گروه تروریستی ی‌پ‌گ در شمال سوریه ادامه دهد. همانطوریکه حادثه بمب‌گذاری در استانبول نشان داد، بدلیل تداوم تهدید ی‌پ‌گ برای تورکیه، ترتیب عملیات فرامرزی علیه مناطق تحت کنترل ی‌پ‌گ در شمال سوریه در سال 2023 محتمل به نظر می‌رسد.

مهمترین موضوع در روابط تورکیه و آمریکا در سال 2023، صادرات طیارات جنگی F-16 و کیت‌های مدرنیزاسیون به تورکیه خواهد بود که باب منندز رئیس کمیته روابط خارجی سنا مانع از آن شده است. عملیات نظامی بیرون مرزی تورکیه علیه ی‌پ‌گ در شمال سوریه نیز خطر تیرگی روابط دوجانبه را به همراه دارد. بسته به نوع اقدام ترجیحی بایدن قبل از انتخابات ریاست جمهوری تورکیه در سال 2023، اگر بایدن مانند انتخابات خود، بطور واضح از موضع ضد اردوغان پیروی کند، سیاست داخلی تورکیه نیز می‌تواند منبع تنش بین دو کشور باشد.

احتمال تشدید تنش در روابط تورکیه و یونان بر سر مناطق بحیره ای در اژه و شرق مدیترانه وجود دارد. تضاد بین ادعای یونان در مورد منطقه بحیره ایی کرت و مناطق محدود شده دو جانبه انحصاری اقتصادی تورکیه-لیبیا می‌تواند در سال 2023 باعث بن بست بین تورکیه و یونان شود، زیرا یونان قبلاً برای اکتشاف هایدروکاربن در این منطقه، با شرکت‌های انرژی بزرگ قرارداد بسته است. با برگزاری انتخابات تورکیه و یونان در اواسط سال 2023، قابلیت مانورهای دیپلماتیک و جیوپولیتیکی برای کاهش دادن تنش و مداخله طرف ثالث محدود خواهد بود. علاوه بر این، تنش دوجانبه تورکیه و یونان نیز در روابط تورکیه وآمریکا پویا شده است. برای همین، احتمال تاثیرپذیری روابط تورکیه وآمریکا از تنش‌هایی که در روابط تورکیه و یونان در سال 2023 به وجود می‌آید، آشکار است.

باید انتظار داشت که در سال 2023، کیفیت راهبردی روابط دوجانبه تورکیه و آذربایجان هرچه بیشتر تقویت یابد. تورکیه به حمایت از آذربایجان در زمینه توسعه و ثبات منطقه تازه آزاد شده قره‌باغ و ادامه همکاری‌های نظامی ادامه خواهد داد. تورکیه همچنین تلاش‌های خود برای جلوگیری از تنش‌های نظامی بیشتر بین آذربایجان و ارمنستان تشدید خواهد کرد.

مسیر روابط تورکیه با آذربایجان در سال 2023 نیز پیامدهای جیوپولیتیک انرژی گسترده‌تری خواهد داشت. برغم تحقق و یا عدم تحقق پیشنهاد پوتین مبنی بر تبدیل تورکیه به مرکز انرژی، این احتمال وجود دارد که ظرفیت کریدورانرژی فعلی که با عبوراز خاک‌های تورکیه، از آذربایجان تا اروپا امتداد می‌یابد، با خرید احتمالی از تورکمنستان افزایش یابد.

جنگ دراوکراین درسال 2023 ادامه یافته وجایگاه اصلی خود دردستور کار تورکیه را حفظ خواهد کرد. تورکیه با استفاده از نفوذش بر کی‌یف و مسکو، به تلاش‌های خود برای تمدید دوره‌ای توافق‌نامه حبوبات وغله جات ادامه خواهد داد. تورکیه همچنین از هر فرصتی برای از سرگیری مذاکرات صلح و کاهش تنش بین طرفین در طول سال 2023 استفاده خواهد کرد.

موضوع حاکم دستور کار خاورمیانه در سال 2023 عبارت از فعالیت های مستمر عادی‌سازی روابط میان بسیاری از کشورها خواهد بود. بزرگترین خطر برای ادامه فعالیت‌های عادی‌سازی روابط در منطقه، دولت جدید اسرائیل خواهد بود که افراطی‌ترین راست‌گرایان را در بنیه خود جای داده است. روند عادی‌سازی روابط می‌تواند هم "توافقات ابراهیم" و هم روابط تورکیه و اسرائیل را تحت آزمون قرار دهد.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش رییس بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه