ناتو به ترکیه یا ترکیه به ناتو ضرورت دارد؟

موضوع S400, سوریه و انتقادات سخت ترکیه به حمایت امریکا از سازمانهای تروریستی موجب گردید تا موجودیت ترکیه در سازمان دفاعی ناتو از سوی برخی منابع با مرکزیت ایالات متحده امریکا، زیر سوال رود. پنس، معاون رئیس جمهور ایالات متحده امریکا، ابراز داشت، "ترکیه باید تصمیمش را بگیرد. میخواهد به عنوان شریکی مهم در موفقترین اتحاد نظامی تاریخ بماند و یا با تصمیمات بی دقت و مخرب در این اتحاد، امنیت این همکاریهای را به خطر بیندازد؟". اوکتای، معاون رئیس جمهور ترکیه نیز به این سخنان پاسخ داده و گفت: "ایالات متحده امریکا باید تصمیمش را بگیرد. قصد دارد تا به عنوان دوست ترکیه باقی بماند و یا با تروریستها دست را یکی کرده و با کاهش موقعیت دفاعی ناتو در مقابل دشمنانش، دوستیمان را به خطر بیندازد؟"

اولتر از همه باید بگوییم که این انتقادات در خصوص عضویت ترکیه در ناتو، از سوی مسئولان ناتو و یا دیگر اعضای سازمان دفاعی انجام نشده وتنها از سوی ایالات متحده امریکا، به زبان آورده شده است.

هزینه و منافع ناتو برای ترکیه

کشورهای فاشیست اروپا، در جنگ جهانی دوم شکست خوردند. کشورهای دموکراتیک در این جنگ پیروز شدند. پس از جنگ در همه جهان روند انتقال به دموکراسی آغاز شد.

سازمان دفاعی ناتو نیز که پس از جنگ تاسیس گردید، اتحادی است که از سوی کشورهای دموکرات تاسیس گردید.

ترکیه به دلیل خواسته های روسیه در رابطه با تنگه ها که سال 1945 به شکلی واضح ابراز کرد و همچنین تهدیدهایش علیه ترکیه، سعی داشت که در میان بلاک غرب جای بگیرد.

در روند پس از جنگ جهانی دوم و شاید یکی از مهمترین و با ارزشترین تاثیرات ناتو بر ترکیه، نقش آن در روند انتقال ترکیه به دموکراسی بود. اگر شرایط خارجی در آن مدت وجود نداشت، این روند مدت بیشتری طول میکشید.

ناتو برای ترکیه در دوره جنگ سرد، بسان امنیتی در مقابل روسیه محسوب میشد.

ناتو در کنار تاثیرات بسیار با ارزشی که در بالا به آنها اشاره شد، هزینه های بسیاری نیز برای ترکیه داشته است. رژیم وصایت در ترکیه که با کودتای 1960 در ترکیه سازماندهی گردید را نمیتوان مستقل از ناتو و بخصوص مستقل از ایالات متحده امریکا، ایفا کرد. به وضوح مشخص است که سازمانهای نوع گلادیو که در ایتالیا به شکلی مرتبط با ناتو، به میان آمدند، در دیگر کشورهای عضو ناتو نیز وجود داشته اند. یادداشت "کودکان ما این کار را انجام دادند" که در کودتای 1980 ترکیه به رئیس جمهور وقت ایالات متحده امریکا داده شد، به خوبی شناخته شده است. در پایان، اقدام به کودتای فتو در روز 15 جولای، از سوی تعداد کمی از افراد با ایالات متحده امریکا مرتبط شناخته میشود.

تاثیرات مثبت ترکیه بر ناتو

با آغاز از روز تاسیس، میتوان گفت که ترکیه در اکثر جنگهایی که تحت نام ناتو انجام شده و یا ناتو در آن مداخله داشته است، سربازان ترک جای گرفته اند. جنگ کوریا که در آن تعداد بسیاری شهید داده ایم، یکی از مهمترین این جنگها میباشد. همسر عمه ام نیز یکی از جان باخته گان جنگ کوریا میباشد. شکور باغداتلی، که سال 2012 هلیکوپترش در أفغانستان در حالی که تحت حمایت ناتو در آنجا حضور داشت، سقوط کرده و شهید شده است، از دوستان نزدیکم بود. بدین وسیله نام هر دوی آنها را با رحمت یاد نماییم.

ولی مهمترین تاثیر مثبت ترکیه بر ناتو، مشروعیتی است که برای عملیاتهایی که ناتو بخصوص در کشورهای مسلمان انجام میدهد، ایجاد نموده است. در برخی حملات سنگین ناتو درکشورهای اسلامی، موجودیت ناتو به عنوان نیرویی اشغالگر و یا جنگهای صلیبی جدید، مورد انتقاد قرار میگیرد. ناتویی بدون ترکیه، بیشتر با یک چنین انتقادهایی روبرو میشد.

ناتو بدون ترکیه چگونه خواهد بود؟ آیا ناتو اجتناب ناپذیر است؟

با نگاهی به اوایل قرن بیستم، دولتهای مهم جهان در آن دوره، انگلستان، فرانسه، آلمان، ایالات متحده امریکا، روسیه و دولت عثمانی  بوده اند. با نگاهی به کشورهای با سیاست موثر در اوایل قرن بیست ویکم، باز هم همین کشورها را باید شمرد. میتوانیم ترکیه و چین را به نام این کشورها و به جای دولت عثمانی بیفزاییم.

ترکیه از نظر تاریخی، یکی از کشورهایی است که همیشه رهبری کرده است. گرچه امروز نمیتواند آنچه را که باید انجام بدهد بکند، ولی این امر نیز نمیتواند خصوصیت ترکیه را از میان ببرد. ترکیه تنها کشوری از اعضای ناتو میباشد که شهروندان آن مسلمان هستند.  دعوت از ترکیه برای ریاست ادواری همردیف با اسپانیا در اتحاد تمدنها و انجام این ریاست، نتیجه ای از میراث تاریخی ترکیه است.

به همین دلیل ترکیه در داخل ناتو نمیتواند به شکل یک کشور غربی معمولی رفتار نماید. حمایتی که ترکیه از ناتو انجام میدهد و تاثیراتی که بر آن دارد، قابل مقایسه با کشورهایی چون یونان و ایتالیا نیست. ترکیه ای که همانند یک کشور معمولی غربی است، نمیتواند به میزان کافی، بر ناتو و یا صلح جهانی تاثیر مثبت داشته باشد. ترکیه به دلیل عمق تاریخی، ظرفیت و تاثیری که میتواند بر صلح جهانی داشته باشد، باید هم با ناتو، هم با روسیه و با همه غرب، شرق، شمال و جنوب، روابط عمیقی تاسیس نماید. این روابط برای ترکیه به عنوان جایگزین یکدیگر محسوب نمیشوند.

کسانی که از اهمیت ترکیه برای ناتو سخن میگویند، به تاثیراتی که ناتو میتواند بر تعادل منطقه و روسیه  داشته باشد، تاکید میکنند. آنها در خصوص یک ناتوی بدون ترکیه، خاطر نشان میکنند که تهدیدات روسیه که در گذشته نیز وجود داشته است، بسیار دشوارتر خواهد بود. بدون شک این تاکیدات، بسیار به جا میباشند. به همین شکل حمایت ناتو از ترکیه در مقابل تهدیدهای روسیه را نمیتوان با نیازهای ترکیه توجیه کرد. ناتو برای نیاز ترکیه نمیباشد، بلکه با واقف بودن به اینکه تهدیدهای روسیه، تهدیدی برای آنها نیز میباشد، از ترکیه حمایت میکنند. یعنی اگر ترکیه عضو ناتو نمیبود، ناتو باز هم مجبور بود در مقابل روسیه بایستد. به عنوان مثال امروز هندوستان عضو ناتو نمیباشد. ولی امریکا از این کشور، بیش از دیگر کشورهای عضو ناتو درمقابل چین حمایت میکند.  به طور خلاصه، ادامه ادعاها در سطح جهانی، ناتویی که قصد دارد روسیه، چین و یا کشور دیگری را خاموش کند، باید از کشورها، هرچند عضو باشد و یا نباشد، حمایت کند.

البته که ترکیه باید موجودیت خود در ناتو را ادامه دهد. ولی در حالی که مرزهای خاورمیانه از سوی امریکا و ناتو ترسیم میگردد، در حالی که قصد تشکیل یک دولت ترور نیز در میان است، نباید از ترکیه بخواهند که دراین رابطه سکوت کند. یک چنین ترکیه ای حتی از فکرشان نیز نباید بگذرد.

کشورهایی چون برازیل، اندونزیا، هندوستان، مالزیا، پاکستان و چین که روز به روز سیاست جهانی شان پیشرفت میکند، عضو ناتو نمیباشند. ترکیه در داخل و یا خارج از ناتو، کشوری است که میتواند مسیر خودش را مشخص کند. برنامه را با سخن تاریخی عصمت این اونو به پایان میبریم. وی در پاسخ به نامه جانسون مشهور در تاریخ 1964، گفت: جهانی جدید، باری دیگر تاسیس میشود و ترکیه باز هم جایش را در آنجا حفظ میکند.

ترکیه ای بدون ناتو، شاید چیزهایی را از دست بدهد ولی میتواند به راهش ادامه دهد. به همین شکل ناتویی بدون ترکیه نیز چیزهای بسیاری از دست خواهد داد.