شرقمیانه از دیدگاه تورکیه پنجشنبه26 عقرب 1396

پس از برگزاری همه پرسی در اداره منطقه ای شمال عراق از سوی بارزانی، دولت عراق هشدارهای خود را نسبت به این منطقه تبدیل به یک مداخله واقعی کرد.  برنامه امروز به ارزیابی این مداخله و انعکاس آن در منطقه اختصاص دارد.

دکتر جمیل دوغاچ ایپک دانشیار دانشکده روابط بین الملل دانشگاه آتاتورک در این خصوص چنین نوشته است:  

به تعقیب رفراندوم غیرقانونی در اداره منطقه ای شمال عراق، دولت بغداد مجبور به مداخله شد و به این ترتیب این منطقه شروع به عقب نشینی کرد و تا حدود مرزهای سال 2003 میلادی پس نشست. چه روندی برای رسیدن به این وضعیت طی شد؟!

 با ظهور داعش دولت بغداد تضعیف شد. اداره منطقه ای شمال عراق به خیال خودکوشید تا ازاین فرصت استفاده کند، لذامرزهای مقرربرأساس قانون اساسی را نقض کرد و از حدود جغرافیایی خود خارج گردید. آنها کرکوک را تصرف کردند و به سراغ دیگر مناطق مورد مناقشه نیزرفتند. بارزانی رییس اداره منطقه ای شمال عراق ازضعف دولت مرکزی عراق وخلاء قدرت بهره مند شد و به این ترتیب بسیاری از نقاط تحت تصرف داعش را از سینجار تا خانقین به لطف پشتیبانی هوایی و اسلحه بسیارمدرن نیروهای ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا به دست آورد.  حتی بارزانی بعدا اعلام کرد مکان هایی را که به قلمرو خود اضافه کرده است را ترک نخواهد کرد. نهایتا رفراندوم آخرین مرحله این روند بود.

علیرغم مخالفت جدی قدرتهای منطقه ای با رفراندوم، بارزانی از تصمیم خود منصرف نشد چراکه این اقدام را به عنوان روشی برای افزایش محبوبیت خود در میان مردم اداره منطقه ای شمال عراق میدانست. درحالی که حزب دموکرات کردستان عراق بعد از اعلام استقلال مشاهده کرد که برخی از کشورهای غربی که همواره مدافع بارزانی بودند درمورداعلان استقلال اداره منطقه ای شمال عراق دچار تردید شدند.

اما دولت بغداد به دنبال اصراراداره منطقه یی شمال عراق بررفراندوم اقدام به اجرای روندقانونی درکشورکردوبه بارزانی هشداردادوخواستارلغو رفراندوم گردید. در طول این دوره، مذاکرات سطح بالایی بین ترکیه و ایران برگزارشد. درنتیجه این مذاکرات، حمایت کامل هردوکشورازدولت عراق اعلام شد. در این چارچوب، دولت عراق به  تعقیب بی اعتنایی اربیل به هشدارهای بغداد وارد عمل گردید و در خلال مدتی بسیار کوتاه یعنی کمتر از 24 ساعت، اداره منطقه ای شمال عراق را به مرزهای سال 2003 خود عقب راند.

یک روز قبل از مداخله اردوی عراق، پیشمرگه ها که اعلام کرده بودند برای ادامه کنترل برکرکوک، تا "آخرین قطره خون" خواهند جنگید یونیفورمهای رسمی خود را در بین خیابان ها ازتن کشیده و رهاکردند وبدین ترتیب فراررا بر قرارترجیح دادند. با این پیروزی سریع، پرچم دولت مرکزی عراق رسما افراشته شد و پوسترهای بارزانی پاره گردید و نمادهای جعلی اداره منطقه ای شمال عراق از سوی مردم یکی پس ازدیگری وبه سرعت برق متلاشی شد. به این ترتیب رویای بارزانی برای پایتخت اعلام کردن شهرترکمن نشین کرکوک نقش براب شد و خیال آنها برای استقلال برای همیشه دفن گردید.

کرکوک با توافق بین دولت عراق و اتحادیه میهنی کردستان تحت کنترل اردوی عراق و نیروهای حشدالشعبی قرار گرفت. بقیه مناطق مورد مناقشه چون طوزخورماتو و دیاله  نیز، به سرعت دچار تحول شدند و ازاشغال اداره منطقه ای شمال عراق آزاد گردیدند و به این ترتیب نیروی دولت مرکزی ازموصل تا کرکوک تثبیت شد.

در 20 اکتبر، اردوی عراق، شاهراه مهم اربیل-کرکوک، شهر ترکمن نشین آلتین کوپرو، شهر زومار، میدان های نفتی نزدیک به سد موصل و درب گمرکی رابعه را متصرف شدند. در این مرحله اردوی عراق سه هدف داشت: کنترل میدان های نفتی بزرگ؛ کنترل مرز ترکیه-عراق و سوریه-عراق و محاصره اداره منطقه ای شمال عراق.

بدون تردید که بارزانی مسئول این فاجعه بزرگ است. وی به هشدارهای ترکیه و ایران در قبل ازرفراندوم گوش فرا نداد. اونتوانست قدرت نظامی و سیاسی خود را به خوبی تحلیل کند. وی فکرکرد که پشت سراو حمایت قوی یی ازدولتهای غربی وجود دارد و به این ترتیب به آنها بسیار اعتماد کرد. او نه با عقل بلکه با احساسات خود حرکت کرد.

دراین فرآیند، ترکیه وایران اقدام به انتقاد از دولت عراق نکردند بلکه پیوسته پیام های مبتنی بر همکاری منتشر کردند. نشانه ای وجود ندارد که انقره و تهران حمایت خود را از بغداد قطع کنند. حتی درآینده نزدیک ممکن است همکاری نظامی میان ترکیه وعراق افزایش یابد.

در حقیقت، نتایج این روند درعراق دقیقا همان چیزی شد که ترکیه ازقبل میخواست. رفراندوم به زباله دان تاریخ رافتاد و شهر ترکمن نشین کرکوک از اشغال اداره منطقه ای شمال عراق نجات یافت. به این ترتیب ترکمن ها با قرار گرفتن تحت حاکمیت دولت مرکزی عراق توانستند باردیگر نفسی تازه بکشند. در حال حاضر، دولت عراق برتری واضح دارد، اما همه چیز تمام نشده است، اختلافات ممکن است ادامه یابد.

از سوی دیگر، ترکیه اعلام داشته است که به طور مستقیم با دولت مرکزی در مرز عراق تماس برقرار خواهد کرد. براساس توافق دوکشورقرارشد تا یک دروازه مرزی جدید ساخته شود وکنترل درب قدیمی به بغداد تحویل داده شود. اما فراموش نکنیم که ترکیه صرفا نگران کرکوک و مناطق بحث برانگیزدیگر نیست. ترکیه نگران است که ضعف ایجاد شده در حزب کردستان عراق وبه تعقیب ان در اداره منطقه ای شمال عراق توسط  سازمان تروریستی پ.ک.ک پرشود. به نظر میرسد پ.ک.ک سعی دارد از اختلالات داخلی در اداره منطقه ای شمال عراق به نفع خود بهره برداری کند. این روند ممکن است موجب تقویت پ.ک.ک در سوریه و همچنین گسترش نفوذ آن در عراق شود. تقویت نیروی پ.ک.ک میتواند برای عراق بی ثباتی به همراه داشته باشد. بنابراین، تعجب آور نیست که اگر ترکیه ضمن همکاری با عراق مبارزه بر علیه تروریطم پ.ک.ک را گسترش دهد.