آیا ترکیه از اتحادیه اوروپا صرف نظر خواهد کرد...

آیا تورکیه از اتحادیه اوروپا صرف نظر خواهد کرد
در دوره های اخیر شاهد تحولات جالب توجهی در روابط تورکیه با روسیه و اتحادیه اروپا هستیم که، دلیل این امر نیز شکنندگی های موجود در روابط بین تورکیه با روسیه و اتحادیه اروپا می باشد
ابتدا پوتین در سفر خود به تورکیه اعلام کرد که جریان انرژی کوریدور جنوب را لغو کرده و بجای آن در نظر دارند خط لوله گاز طبیعی جدید را احداث نمایند که از خاک تورکیه عبور کند. این تحول غیرمنتظره نشان داد که همکاری تورکیه و روسیه در زمنیه انرژی، رشد و توسعه بیشتری خواهد یافت. حتی برخی از ناظران بر این باورند که تورکیه و روسیه اتفاق جدیدی بر محور انرژی شکل خواهند داد.
در پی این تحول بسیار مهم، ۳ تن از اعضای بلندپایه اتحادیه اروپا به تورکیه سفر کردند. مونگرینی نماینده سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا و نمایندگان مسئول از بسط و توسعه این اتحادیه و نیز نماینده مسئول از کمکهای انسانی، در انقره دیدارهایی را به انجام رساندند. با انجام این دیدارها این سوال به ذهن می آید که آیا اتحادیه اروپا از تشکیل اتفاق جدید بین تورکیه و روسیه نگران است؟ اگر چه مونگرینی پاسخی به این سوال نداد، و جواب این سوال همچنان دراذهان باقی ماند. بویژه انتقادات شدید رجب طیب اردوغان رئیس جمهور تورکیه از اتحادیه اروپا این سوال را به ذهن خطور میدهد که آیا تورکیه از اتحادیه اروپا صرفنظر کرده و بسوی روسیه متمایل شده است؟ این سوالات و نگرانی ها هم در داخل تورکیه و هم در خارج از آن همچنان بر سر زبانهاست و پیرامون آن بحثهای زیادی صورت می گیرد. این ادعاها تا چه حد به واقعیت نزدیک است و تا چه حد سبب نگرانی می گردد؟
پروفسور دکتر رمضان گوزه ن عضو هیات علمی رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه مرمره در پاسخ این سوالات می گوید؟
درست است، هم از سویی روابط بین تورکیه و روسیه روز بروز محکم تر می شود و هم در روابط تورکیه با اتحادیه اروپا برخی مشکلات وجود دارد. اما ارزیابی این مساله به شکل دور شدن تورکیه از اتحادیه اروپا و نزدیکی آن به روسیه بسیار اشتباه خواهد بود. بجای آن باید این مساله مورد بررسی قرار گیرد که چرا تورکیه از اتحادیه اروپا دور شده و به سوی روسیه متمایل گردیده است.
دلیل نزدیکی تورکیه به روسیه را در دو مورد می توان خلاصه کرد. اول اینکه تورکیه همانند کشورهای اروپایی در زمینه انرژی به روسیه وابسته است. تورکیه نیز می خواهد بجای متضرر شدن از این وابستگی با افزایش همکاریهای تجاری و اقتصادی خود با روسیه، آن را به امتیاز تبدیل نماید. دوم تورکیه در تلاش پیدا کردن راه حل برای بحران سوریه می باشد و بدین دلیل نیز در صدد پیدا کردن فرمول مشترک با روسیه برای حل بحران سوریه است. تورکیه می داند که جهت برچیده شدن رژیم اسد و تاسیس یک رژیم دموکراتیک در سوریه، نقش روسیه بسیار مهم و حیاتی است. حتی متوجه این امر نیز شده است که موضع ایران در قبال سوریه تحت تاثیر روسیه می تواند بطور کامل تغییر کند. همه می دانیم که سیاست نزدیکی تورکیه به روسیه بویژه با وجود بحران اوکراین موجب ناخشنودی کشورهای اروپایی و نیز ایالات متحده آمریکا شده است. اروپا و آمریکا بدلیل نقض تحریم اعمالی علیه روسیه ناراحت و نگران هستند. بدین دلیل موضوعی همچون دوری تورکیه از اروپا نمی تواند مورد بحث باشد. در واقع دوری تورکیه از اتحادیه اروپا به دو دلیل غیرممکن است.
اولا وجود یک چنین مشکلاتی بین تورکیه و اتحادیه اروپا تبدیل به یک سنت شده است. مذاکرات پیرامون عضویت کامل تورکیه در اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۷ وارد یک دوره بحرانی شده است، اما بطور کامل قطع نشده و رسما ادامه دارد. در طول این مدت بطور متقابل طرفین همدیگر را مورد انتقاد قرار داده اند. گرچه این انتقادات در دوره های اخیر افزایش یافته است. دلیل این امر نیز انتقادات شدید اتحادیه اروپا از احکام صادره علیه روزنامه نگارانی است که در جریان دعوی مربوط به آنچه که ساختار موازی نامیده می شود، دستگیر و محاکمه شده اند. مقامات حکومت تورک نیز با تاکید بر اینکه روزنامه نگاران با حکم محکمه و جهت انجام و تکمیل بازجویی ها دستگیر شده اند، اظهار می دارند که باید به احکام صادره از سوی محکمه احترام گذاشته شود. بدین دلیل نیز چنین استنباط می گردد که انتقادات شدید اردوغان از اتحادیه اروپا بر اساس یک برنامه ریزی استراتژیک صورت نگرفته، بلکه رفتاری بسته به موقعیت و تاکتیکی می باشد.
دومین و اصلی ترین دلیل عدم قطع روابط بین تورکیه و اتحادیه اروپا این است که روابط تورکیه با اتحادیه اروپا ریشه ای بوده و از پایه های بسیار محکمی برخوردار است. همچنان که اردوغان و داووداوغلو نیز یک هفته پیش در دیدار خود با مونگرینی گفتند، عضویت تورکیه در اتحادیه اروپا، یک هدف استراتژیک است. وضعیت اصلی در روابط بین تورکیه و اتحادیه اروپا را باید از این پنجره نگاه کرد. چرا که هدف عضویت تورکیه در اتحادیه اروپا تنها یک سیاست ریال نیست، بلکه یک وضعیت هنجاری است.
اگر از نقطه نظر سیاست ریال به مساله نگاه کنیم، تورکیه از نقطه نظر اقتصادی، نظامی، سیاسی، اجتماعی و نیروی کار شریک اتحادیه اروپا می باشد. تورکیه ۶۰ فیصد از حجم تجارت خارجی خود را با کشورهای اتحادیه اروپا انجام می دهد. نزدیک به ۴ میلیون از اتباع تورکیه در کشورهای اروپایی مشغول به کار هستند و تورکیه جزء جدایی ناپذیر پیمان دفاعی ناتو است. علاوه بر همه اینها موارد بسیار دیگری وجود دارد که تورکیه و اتحادیه اروپا را همانند گوشت و پوست به همدیگر پیوند زده است.
مهمتر از همه اینکه اگر از نقطه نظر هنجاری به مساله نگاه کنیم، هنجارهایی همچون دموکراسی، برتری حقوق، اقتصاد بازار، حقوق بشر و اکثریت گرایی در تورکیه نه با معیارهای روسیه، بلکه با معیارهای اتحادیه اروپا منطبق می باشد. تورکیه در طول ۲۰۰ سال دوره گذر از عثمانی به جمهوریت بر روی تمامی این هنجارها و استانداردها کار کرده و موفقیتهای بسیاری را در این زمینه به ثبت رسانده است. حتی این هنجارها در دوره ۱۲ ساله رهبری اردوغان بر سیاست تورکیه، رشد و پیشرفت چشمگیری کرده است. بنابراین نقش و اهمیت اتحادیه اروپا در توسعه این هنجارها در تورکیه نباید نادیده گرفته شود.
در نهایت باید گفت که توسعه روابط تجاری و اقتصادی تورکیه بر سر موضوع انرژی و نیز سایر زمینه ها بسیار مهم می باشد. اما هیچکدام از اینها نمی تواند روابط عمیق و همگرایی ۲۰۰ ساله تورکیه با اتحادیه اروپا را از بین ببرد. تورکیه نه در گذشته و نه امروز هیچوقت خواهان از بین بردن این روابط عمیق و ریشه دار نبوده است. این انتقادات و بحران اخیر نیز تنها می توانند به مد و جزر تشبیه گردد و یا بعنوان بلوف متقابل تعبیر گردد.