علی عزت بیگویچ بیلن علاقه لی تحلیلی بیر مقاله

مسلمان لر جهتی دن بختسیزلیک لرنینگ باشله گن, اسلام جغرافیه لری نینگ اشغال ایتیلگن, اولیم و باسیم لرنینگ آرتیب کیتگن بیر عصردن عبارت بولدی 20 نچی عصر.  علی عزت بیگویچ خوددی شونده ی بیر شرایطده برچه قیین چیلیک لر گه قره مسدن اسلام مدنیتی اوچون قولیدن کیله دیگن برچه سعی و حرکت نی قیلگن بیر رهبر دن عبارت بولیب کیلدی.  عزت بیگویچ اسلامی مفکوره باره سیده بحث قیلیش نینگ هم تقریباً ممکن بولمه گن بیر شرایطده, موجود قیین چیلیک لرنینگ ییچیلیشی اوچون اساساً اسلامی مفکوره گه ایگه بولینیشی کیره ک ایکن لیگی نی بیلدیریب کیلگن بیر رهبردن عبارت.

یاشلیک و قماقخانه ییل لری: یاش مسلمان لر حرکتی

علی عزت بیگویچ میلادی 1925 نچی ییلیده توغیلدی.  او, استانبول نینگ اوسکودار منطقه سیده عسکرلیک قیلیب یورگن پیتده بابه سی علی بیلن اویلنگن تورک قیزی صدیقه نینگ نبیره سیدن عبارت.  علی عزت بیگویچ نینگ وجودیده تاریخی استانبول شهری اوسکودار منطقه سی ظرافتی و دانالیگی نینگ موجود ایکن لیگی نی ایسله تیب اوتیشی میز ممکن. 

توغیلیب اوسیاتگن پیتده دنیا ده اینگ مهم ینگی لیک لر یوز بیریب کیلگن.  اوشه پیتده بیرینچی دنیا اوروشی اداققه ییتیشیشی آرتیدن ایککینچی دنیا اوروشی باشله گن.  خوددی شوو تاریخ لرده دنیا مسلمان لری و اینیقسه بالکان جغرافیه سی مسلمان لری اوچون کتته قیین چیلیک لر باشلب کیتگن.  ایککینچی دنیا اوروشی آرتیدن غالب لر, کمونیزم بیلن باشقریلگن ستالین رهبرلیگیده گی روسیه بیلن اوز ایچیدن چیققن فاشیزم و نازیزم نی مغلوب قیلگن غرب دن عبارت بولدی.  عثمانلی دولتی نینگ ضعیف لب قالیشی و نتیجه ده قولب کیتیشی آرتیدن 200 ییل دن بیری اینیقسه بالکان لرده اسلام نینگ بیر الترناتیف دن عبارت بوله آلمه گن لیگی کورینماقده.  خوددی شونده ی بیر شرایطده عزت بیگویچ لیسه دوریده دوست لری بیلن بیرگه یاش مسلمان لر حرکتی نی باشلتدی. اوشبو جنبش بیر تاماندن اعضا لری آره سیده اسلامی مفکوره نی حاکم قیلیش گه انتیلرایکن, باشقه بیر تاماندن ایسه اوروش لرنینگ سبب بولگن یره لر گه مرهم بولیش گه حرکت قیلدی.  بیراق, اوشبو حرکت لر مذکور جغرافیه ده حاکم بولگن کمونیست رژیم تامانیدن یخشی کورینمه دی. عزت بیگویچ ییگیت لیک چاغیده 5 ییل لیک بیر مدت بیلن قماققه محکوم قیلیندی. 

شرق و غرب اورته سیده علی

قماقخانه دن چیقیشی آرتیدن علی ینه خلقی اوچون فایده لی ایش لر قیلیش گه حرکت قیلدی. بیر تاماندن کونده لیک ایش لری نی قیلرایکن, باشقه بیر تاماندن ایسه اوز دوریده فکری قیین چیلیک لر نی ییچیش اوچون سعی و حرکت قیلماقده ایدی.  علی نینگ, "شرق بیلن غرب اورته سیده اسلام" مفکوره سی اصلی گه قره گنده هم شرق و هم غرب گه قره تیلگن بیر تنقید دن عبارت.  باشقه چه قیلیب ایتگنده عزت بیگویچ اوشبو مفکوره سی بیلن شرق بیلن غرب نی بیر یقه دن باش چیقاریش گه چقیرماقده ایدی.  غرب ده گی مثبت آلغه سیلجیش لرنی مقترایکن, عینی دمده انتقاد هم قیلماقده ایدی. عزت بیگویچ اوشبو خصوصده شونده ی دیگن: "مین اوروپا گه بارگنده اویَلمیمن. چونکه باله لر, عیال لر و قری لر نی اولدیرمه گن میز.  هیچ قنده ی مقدس بیر جای گه حمله قیلمه گن میز.  اولر ایسه بولر نینگ همه سی نی قیلدیلر.  اولر اوشبو ایش لرنی غرب نینگ کوز لری نینگ اونگیده غرب مدنیتی نامی بیلن قیلدی"

عزت بیگویچ, اسلام عالمی نینگ اینگ کتته قیین چیلیک لری نینگ بیر بیر لری بیلن ارتباطده بولمه گن لیک لری, جاهل لیک و گپ لری بیلن عمل لری نینگ بیر خیل ایمس لیگی دن عبارت ایکن لیگی نی بیلدیریب کیلگن.  عزت بیگویچ, "اسلام مینینگ اوچون اینگ گوزه ل و اینگ مهم نرسه نینگ آتی" دییه قید ایترایکن, قوییده گی سوز لری بیلن مسلمان لر نی اویغانیش گه چقیرماقده: "اسلام نینگ اینگ یخشی نرسه ایکن لیگی انیق.  لیکن بیز لر اینگ یخشی ایمس میز.  کوپینچه اوشبو حقیقت نی درک ایته آلمی میز".  عزت بیگویچ اوشبو قیین چیلیک نینگ قنده ی قیلیب ییچیلیشی کیره ک ایکن لیگی خصوصیده, "ییر نینگ اوقوتووچیسی بوله آلیش اوچون آسمان نینگ اوقووچیسی بولیش کیره ک" دییه قید ایتگن. 

اوروش ییل لری...

بالکان لرنینگ قیته باشدن بولینیشی آلدی دن "اسلام مانیفیستی" کتابی سببلی عزت بیگویچ ینه قَمَلدی. شونده ی قیلیب او 14 ییل لیق بیر مدت بیلن قماققه محکوم قیلیندی.  5 ییل کیین میلادی 1988 نچی ییلیده بیر عفو فرمانیدن فایده له نیب قماقدن آزاد ایتیلدی. میلادی 1990 نچی ییلیده دموکراتیک حرکت حزبی نی قوردی.  بولیب اوتگن سیلاو لر نتیجه سیده عزت بیگویچ اولکه سی نینگ ایلک جمهوررئیسی ایتیب سَیلَندی.  بوسنیا- هرزگوینا میلادی 1992 نچی ییلیده یوگسلاویادن اجره لیب مستقل بولدی.  آلدین کروواسیا بیلن سلوانیا نینگ مستقل لیک کوره شی نی حمایت قیلگن غرب, هردایم ایککی یوزله مه چیلیک قیلیب کیلگن لیگی دیک, صرب لرنینگ بوسنیالیک لر گه قره تیلگن حمله لری گه قرشی هیچ قنده ی بیر عکس العمل کورستمه دی.  شونده ی قیلیب صرب لرنینگ اوشبو وحشیانه حمله لری نتیجه سیده یوزمینگلب کیشی جان بیردی, یره لندی و اوز اوی لری نی ترک ایتیش گه مجبور بولیب قالدی.  باشقه چه قیلیب ایتگنده بوسنیا لیک لر 20 نچی عصرده اوروپاده قیرغین قیلیندی. 

عزت بیگویچ اوروش ییل لریده دنیا بویلب تانیلگن بیر رهبر گه ایله نیب قالدی.  او, برچه قیین چیلیک لر و باسیم لر گه قره مسدن قنده ی قیلیب اسلامی بیر مفکوره بیلن مسلمان صفتیده یشش نینگ ممکن ایکن لیگی نی دنیا گه کورسه تیب بیردی.  عزت بیگویچ قوییده گی سوز لری بیلن اوروش اخلاقی توغریسیده آلتین سوز لرنی ایتیب کیتدی:

"دشمن لریمیز گه قرشی بیر نرسه قیلیشی میز کیره ک؛ او هم بولسه عدالت"

"صرب لر بیز نینگ اوقووتوچی میز ایمس"

"اوروشده مغلوب بولگنی میزده ایمس, بلکه دشمن گه اوخشه گن پیتی میزده ناکام بوله میز". 

اوروش جریانیده آلمان لیک ژورنالست اونگه "شونچه لیک ظلم گه قره مسدن نیمه اوچون انتقام آلیش بویروغی نی بیرمه دینگیز؟ اوروپا مدنیتی ایچیده اورین آلگن لیگینگیز اوچون می بونده ی بیر بویروق بیرمه دینگیز؟" شکلیده گی سئوالی گه, "مینینگ عقیده م بولگن کتاب بونده ی بیر ایش گه اجازت بیرمَیدی" شکلیده جواب قیترگن.  خوددی شوو جواب نینگ اوزی هم عزت بیگویچ نینگ قنده ی مستحکم بیر اسلامی مفکوره گه ایگه ایکن لیگی نی یققال کورستماقده. 

بوسنیاده عزت بیگویچ نینگ خیالی نینگ تکمیل بولمه گن بولیشی, اونینگ خیالی نینگ کمچیلیگی دن ایمس, بلکه امریکا قوشمه ایالتلری ییتکچی لیگیده گی چاغداش دنیا نینگ اوروپا نینگ اورته سیده بیر مسلمان جمعیت و دولت گه فقط گینه شونچه لیک تحمل قیله آلیشی دن کیلیب چیقماقده. 

میراثی...

عزت بیگویچ, "بیزنی توپراققه گه کومدیلر. لیکن تخم ایکن لیگی میزنی اونوتیب قویدیلر" دییه قید ایتگن.  اونینگ بالکان لر اوچون بونده ی بیر نرسه نی ایتگن بولیشی ممکن.  بیراق اوشبو مطلب مسلمان لرنینگ 200 ییل لیق حکایتی نی هم قمره ماقده.  200 ییل لیک رجعت دوریده, افسوس که کوکریب چیقه آله دیگن رهبر لری میز کوپ بولمه دی.  تحلیلی و تنقیدی بیر مفکوره گه ایگه رهبرلرگینه موجود قیین چیلیک لر گه ییچیم یولی تاپیش کوچیگه ایگه خلاص.  عزت بیگویچ هم سید حلیم پاشا, اقبال, عاکف و راشد الغنوشی کبی مقدس اسلام دینی نینگ اوشبو چاغده انسان لر گه بیریاتگن پیامی باره سیده اویله گن نادر کیشی لردن بیری بولیب کیلگن. 

میه سیده گی فکر لرنینگ اوز قبیله سی, اولکه سی و خلقی دن اوتمه گن رهبر لرنینگ ایته آله دیگن بیران بیر گپی یوق.  برچه قیین چیلیک و ظلم گه قره مسدن نفرت نی بیر تامانگه قویب اسلامی مفکوره سی و ظرافتی بیلن گپیره آله دیگن و هردایم عدالت نینگ تامین ایتیلیشی گه طرفدار بولیب کیلگن عزت بیگویچ کبی رهبر لرگه فقط گینه مسلمان لر ایمس, بلکه دنیا نینگ هم احتیاجی بار البته که.