تورکیه تجربه سی: خراسان یولی
تحلیل و تیکشیروو
تحلیل تیکشیروو
تورکیه تجربه سی: خراسان یولی
حیاتگه ایجابي نظر تشلاوچی بیر انسان اوچون حیات نینگ سلبي قیرّه‌لرینی یازیش ناقوله‌ی بوله‌دی، البته. مین سیزلرگه تینچلیک، حضورگه قره ب بارگن بیر دنیادن، دوستلیک برادرلیک، تورلی توقنه‌شوولر حقیده ایمس، بلکه انسانلر آره‌سیده‌گی مهر-عاقبت حقیده بحث یوریتیشنی جوده خواهله‌گن بوله‌ردیم.
انقره ییلدیریم بایزیدعالی بیلیم یورتی سیاست علملر فاکولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایته میز.
افسوسکی، امریکا قوشمه ایالتلری، روسیه، چین و باشقه کوچلی دولتلرنینگ سیاستی طفیلی بارگن سری بیر-بیری بیلن توقنه‌شگن دنیاگه ایلنیب باریه‌بمیز. دنیاده‌گی کوچلی دولتلر بیلن بیر قطارده، تروریست گروهلر هم انسانیت نینگ حیات دایره‌سینی تاباره تاره‌یتیریب بارماقده. غرب دولتلری نینگ وضعیتی ایکّینچی جهان اوروشیدن آلدینگی وضعیتگه اوخشه‌ب باره‌یاتگن بیر پیتده، باشقه ملتلرگه قره‌ته ایاوسیز هجوملر، منقورت توشونچه‌گه ایگه بولگن داعش گروهی، ینگی زیلاند و سریلانکا‌ده بولیب اوتگن حادثه‌لر، ترانتیزیم، ایوا‌نگیلیزم کبی جریانلرنی ایسله‌گن سری انسانیت نینگ قلبی آرقه‌گه تارته‌دی.
حیات قووانچیمیزنی تاباره زمستانگه ایلنتیره‌یاتگن بو جریانلرگه قرشی، اسلام عالمینی و عموماً گلوبال عالمنی، دوستانه و بیرگه‌لیکده مدني توشونچه بیلن یشه شگه اونداوچی چقیروولرگه محتاجمیز.
ینه هم مهمراغی هر بیر ملت و دین منسوبی نینگ باشقه‌لر نینگ قدریتلرینی اعزازلاوچی حیات اخلاقیگه محتاجمیز بوگون. اینیقسه، دین و اعتقاد ساحه‌سیده، تورلی دین نماینده لری نینگ بیر-بیرینی حرمت قیلووچی بیر حیات طرزی، انسانیت معمالری نینگ کتّه قِسمینی حل قیله آلسه کیره‌ک.
انسانلر اوز مدنیتیگه منسوب انسانلرنی ینه هم کوپراق یاقتیره‌دی. لیکن، باشقه مدنیتگه منسوب انسانلرنی اجره‌تیش، اولرگه دشمن بولیش نینگ کیمگه فایده‌سی بار؟
تورلی مدنیت وکیللرینی اوزیگه دشمن دیب بیلیش نینگ اورنیگه، اولرنی بیر جمعیت نینگ رنگ-برنگلیگی، بایلیگی دیب حسابلب، اولرگه حرمت بیلن یانداشیش، تینچلیک و خاطرجمعلیک آلیب کیلمه‌یدی می؟
فقط‌گینه اوز منفعتینی ایمس، باشقه‌لر بیلن اورتاقلشیش، اولرنی هم اویلش، خاطرجمعلیک نینگ و برقرارلیک نینگ اساسي منبعی ایمس می؟
اوزیدن باشقه‌لرنی پس گه اورمسلیک، تورلی تیل، دین، ملت، آیدیولوژی و توشونچه‌گه منسوب بولگن انسانلرگه حرمت بیلن یانده‌شیش بیر جمعیتده یشه ش نینگ اساسي مقصدی ایمس می؟
اصلیده یوقاریده بیز ایتیب اوتگن قدریتلر، بوگونگی کونده عالم‌شمول قدریتلرگه ایلنگن. لیکن، اوّلگی دستورلریمیزده ایتیب اوتگنیمدیک انسانیت گویاکه "قدریتلرنینگ سونگی" بولگن بیر زمانگه ییتیب کیلدیک. حاضرگی دورده هر قنده‌ی قدریت آچیق و عیان روشده آیاق آستیگه آلینماقده. قاله‌ویرسه، بعضی شرطنامه‌لرده ا‌ورین آلگنیگه قره‌مه‌ی، عملده تطبیق ایتیلمه‌یاتگن قدریتلر و قانونلر، فقط‌گینه کاغذده قالماقده افسوسکی. چونکه حاضرگی کونده دنیا نینگ هر طرفیده تورلی توقنه‌شوولر، رادیکال حرکتلر، اسیمیله قیلیش، اجره‌تیش، باسیم آستیگه آلیش کبی جریانلر تاباره آرتیب بارماقده.
خوش، یوقاریده افاده ایتیلگن قدریتلرنی فقط‌گینه کاغذ اوستیده ایمس، بلکه اخلاقي جهتدن عملگه آشیرگن بیر تاریخي جریان بارمی؟
البته، بیز نینگ مدنیتیمیز و تاریخیمیزده بونده‌ی جریان بار، دیب ایتاله میز. خراسان منطقه‌سیده بوتون دنیاگه یاییلگن ادراک، توشونچه، ملاحظه کبی قدریتلر، قدریتلر نینگ عملگه آشیشی و قوللب قوّتلنیشینی آچیق کوریشیمیز ممکن. بونگه یقّال دلیل صفتیده یسويلیک، صوفي لیک، خراسان صوفيلری، مولويلیک کبی تورلی طریقتلرنی کورسه‌تیش ممکن. قنده‌ی اته‌لیشیدن قطعي نظر، قدریتلرنینگ ایچی مضمونگه توله ایدی. اوز منطقه‌سی بیلن بیر قطارده، بوتون دنیاگه یاییلگن توشونچه‌گه و انسانیت جریانیگه اشاره ایتووچی بو جریاننی "خراسان یولی" دیب اته‌سه‌ک هم بوله ویره‌دی.
اوّلا، خوراسان منطقه‌سیگه بیر نظر تشله‌یلیک. ایران، افغانستان، تاجیکستان، تورکمنستان، قیرغیزستان، قزاقستان و اوزبیکستان نینگ بیر قِسمینی اوز ایچیگه آلگن همده مرو، هرات، نیشا‌پور، بلخ، بخارا و سمرقند شهرلرینی اوز ایچیگه آلگن منطقه «خراسان» دیب اتله‌دی. احمد یسوی، نقشبندي، مولانا جلال الدین بلخی رومي، حاجی بیره م ولی، حاجی بیکتاش ولي کبی خراساندن ییتیشیب چیققن سیمالر نینگ قدریتگه توله توشونچه‌لری بوتون دنیاگه یاییلدی. آهی ایوره‌ن، یونوس ایمره، سری سلتوک، سومونجو بابا، گُل بابا کبی تبرک ذاتلر ایسه خودّی شو یولنی دوام ایتتیرگن لردیر.
بو مبارک سیمالرنینگ مشترک خصوصیتلری ایسه، اسلام مدنیتینی بوتون دنیاگه یه یره تیش ایکن، باشقه دین و مدنیتگه منسوب انسانلرنی اصلا چیتله‌تمه‌ی، اجره‌تمه‌ی، باشقه‌لردن اوزینی اوستون کورمه‌ی، بیر جمعیتده تورلی مدنیت منسوبلری بیلن بیرگه یشه شنی و بیر-بیرینی حرمت قیلیشنی اساسي مقصد قیلگنلیگیده‌دیر. حاضرگی کونده مدني قدریت دیب اته‌یاتگن بو ارزشلرنی، بو تبرک ذاتلر اوز حیاتلریده و عملي اخلاقلریده کورسه‌ته آلگنلر. شو سببلی، غرب دولتلریده باشقه دین گه اعتقاد قیلووچیلر سودلنگن بیر پیتده، عثماني دولتی توپراقلریده تورلی دین منسوبلری اوز دینلریگه ایرکین اعتقاد قیله آلگنلر. حاضرگی کونده جهانی قدریتلرینی اوز قانونلریده اساسي دیب قبول قیلگن دولتلرده هم، خراسان یولی دیب اته‌لووچی توشونچه‌نی عملده کوره آلمه‌یه‌بمیز.
خراسان یولی دیب اته‌لووچی قدریتلرگه توله یول نینگ اساسي قاعده‌لرینی "مولانا نینگ ییتّی نصیحتی"ده یقّال کوریش ممکن.
مردلیکده و یاردمسیورلیکده آققن دریا کبی بول!
شفقت و رحمت لیکده قویاشدیک بول!
باشقه‌لر نینگ عیبینی یاپیشده گویاکه تون کبی بول!
غضب و اچیق کیلگنده اولیک کبی بول!
تواضع و .... ده قاره توپراقدیک بول!
باشقه‌لرگه حرمتده دینگیز کبی بول!
قنده‌ی بولسنگ شونده‌ی کورین، یاکه کورینگه نینگدیک بول!
حضرتی علی نینگ "انسانلر یره‌تیلیشده بیر-بیریگه تینگ، یاکه دینده‌گی برادرینگ بولیب حسابلنه‌دی" دیگن معنالی سوزلری خراسان یولی نینگ اساسي غایوي فلسفه‌سی بولیب حسابلنه‌دی. خراسان منطقه‌سیدن باشلب بوتون دنیاگه یاییلگن بو فلسفي غایه، اصلیده تورکيه نینگ اوز تجربه‌سی دیسه هم بوله‌دی.
شو سببلی دنیاده‌گی مسلمانلر و انسانیت دوچ کیلگن ملت و دین اجره‌تیش، کمسیتیش کبی معمالرنی حل قیلووچی یگانه دولتلردن بیری تورکيه بولیب حسابلنه‌دی. دنیاده تورلی گروهلر اوز منفعتلری اوچون تطبیق ایته‌یاتگن هر قنده‌ی ابلیسانه قدریتی بولمه‌گن رادیکال ریجه‌لری بلکه وقتینچه‌لیک اولرگه فایده کیلتیریشی ممکن، لیکن اوزاق کیله‌جکده انسانیت نینگ اصل غلبه‌سی، بیر عنعنه‌گه ته‌یه‌نگن، تاریخده تجربه بیلن عملگه آشیریلگن، اخلاق توله "خراسان یولی" دیب اته‌لووچی توشونچه و غایه بیلن عملگه آشه‌دی، دیگن فکرده‌میز.
انقره ییلدیریم بایزید عالی بیلیم یورتی سیاست علملر فآقولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایتدیک
