Kun tahlili 7- qism
Turkiya so'nggi bir necha yil ichida mintaqaviy normallashtirish paradigmasi bilan bog'liq muammolarga duch kelgan ko'plab davlatlar bilan munosabatlarini yaxshilashga kirishdi.
Kun tahlili 7- qism
ERDO‘G‘ONNING QOHIRAGA TASHRIFI VA TURK-MISIR YAQINSHISHI
2013-yili Misrdagi harbiy to’ntarishga Turkiyaning keskin javobi bilan ikki davlat o’rtasidagi munosabatlar tanazzulga yuz tutdi. Sharqiy O'rtayer dengizi va Liviya kabi masalalarda ham jiddiy qarama-qarshilik bo'ldi.Biroq so‘nggi yillarda tomonlar yangi iroda ko‘rsatib, munosabatlarni normallashtirish choralarini ko‘ra boshladi.Erdog’an va Sisi Qatarda ilk bor uchrashganidan so’ng, endi Erdo’g’an Qohiraga tashrif buyurdi. Ikki davlat munosabatlari o‘z yo‘liga qaytsa, ko‘plab muammolar va umumiy manfaatlar muhokama qilindi.
SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha bahosini taqdim etamiz... Misrdagi to'ntarish Turkiya-Misr munosabatlarini chuqur silkitdi.Prezident Erdo’g'an boshchiligida Turkiya Misrdagi harbiy to'ntarishga dunyoda ehtimol eng qattiq munosabat ko'rsatgan davlat sifatida maydonga chiqdi. Ikki davlat o'rtasidagi munosabatlar jiddiy ravishda pasayib borayotgan bir paytda ko'plab muhim masalalarda to'qnash kela boshladi. Tomonlar o'rtasida yutqazish spirali bor edi. Sharqiy O'rtayer dengizi va Liviyada ko'plab joylarda bu taranglik izlarini ko'rish mumkin. Biroq, har ikki davlat ham mintaqaviy muammolar va tahdidlarga duch kelgan bir paytda, bu keskinlikni boshqa davom ettirmaslikka qaror qildi.Darhaqiqat, Turkiya so'nggi bir necha yil ichida mintaqaviy normallashtirish paradigmasi bilan bog'liq muammolarga duch kelgan ko'plab davlatlar bilan munosabatlarini yaxshilashga kirishdi.
Saudiya Arabistoni va BAA yetakchilik qilayotgan bir paytda, bu o‘zgarishlar Turkiya-Misr munosabatlarini osonlashtirgan ko‘rinadi.Turkiya bilan Misr, keyin Erdog’an va Sisi o’rtasida texnik muzokaralar o’tkazish uchun delegatsiyalar tuzildi.Ular Qatarda futbol diplomatiyasi bilan bir joyga kelib, birinchi marta qo‘l berib ko‘rishdi, endi Erdo‘g‘an katta hay’at bilan Qohiraga tashrif buyurdi.
Misr nuqtai nazaridan qarasak, ular boshidan kechirayotgan iqtisodiy inqiroz katta sinov ekanligini ko'ramiz.Avvaliga pandemiya, keyin esa Ukraina-Rossiya urushi Misrga jiddiy salbiy ta'sir ko'rsatdi, Isroilning G'azoga hujumlari va ularning mumkin bo'lgan oqibatlari ham Misr iqtisodiyotini chuqur larzaga keltirdi.Husiylarning Qizil dengizni yopishi bu vaziyatni yanada kuchaytirdi. Armiya gegemonligi ostida allaqachon juda zaif bo'lgan Misr iqtisodiyoti jiddiy tashqi qarzni to'lash inqiroziga duch kelmoqda. XVJ bilan stand-by muzokaralari ham yaxshi ketmaydi. O'rtacha Misr xalqi jiddiy qashshoqlikda.Boshqa tomondan, Misr Afrikadagi ichki mojarolar bilan kurashmoqda, Sudan esa yetakchi davlatlardan biri. Efiopiyaning tajovuzkor pozitsiyasi Uyg‘onish davri (Nahda) to‘g‘oni orqali Misrning suv xavfsizligiga tahdid solayotgani haqida gapirmasa ham bo‘ladi.Isroilning G'azoga nisbatan niyatlari aniq bo'lsa-da, G'azoliklarni Sinayga deportatsiya qilish Misrning milliy xavfsizligiga tahdid soladi.
Bunday konyukturada Misrning Turkiyaning do’stligi va strategik sherikligiga jiddiy ehtiyoji borligini aytish mumkin.Misr ham Turkiya uchun muhim hamkordir. U Afrikaga kirish eshigi va Sharqiy O'rta er dengizi va Liviyadagi siyosati uchun ajoyib ittifoqchi bo'lish imkoniyatiga ega.Ikkala davlat ham tijorat va geosiyosiy manfaatlar nuqtai nazaridan bir-birini keng ko'lamda to'ldiradi.
Binobarin, tarixiy rishtalar, xalqlar o‘rtasidagi hamdardlik, manfaatlar mushtarakligi ikki davlat munosabatlarining asosini tashkil etadi. Yana strategik sheriklik darajasiga o'tish uchun muhim katalizator bo'lishini ko'rish mumkin. Erdo‘g‘anning Qohiraga tashrifi ana shu paradigmani o‘zida mujassam etgandek. Biz SETA / Tashqi siyosat tadqiqotchisi Jan AJUNning ushbu mavzu bo'yicha bahosini taqdim etdik ...
