Chunki-21

Dasturimizning bugungi sonida o'zining muhandislik mahorati va zabtlari bilan mashhur bo'lgan Rim imperiyasi haqida gaplashamiz. Afrika, Osiyo va Yevropani, yaʼni oʻsha davrda maʼlum boʻlgan dunyoning koʻp qismini uzoq yillar hukmronlik qilgan va taxminan 1500 yil hukmron bo’lgan ushbu imperiyadan meros qolgan bir hikmat haqida gapiramiz. “Barcha yo'llar Rimga yetaklaydi” degan holda dasturimizni boshlaymiz. 

Tarixda Rim imperiyasida yo'l qurilishi va ta'mirlash muhim siyosiy va harbiy strategiyaga ega edi. Imperatorlar imperiyani kengaytirish va boshqarish uchun samarali aloqa va harbiy transport tarmoqlarini ta'minlash maqsadida yo'l qurilishiga katta e'tibor qaratar edilar.

Hokimiyatga kelgan har bir imperator kengaytirishga harakat qilgan yo'l tarmog'i Rimning uzoq yillar davomida o’z kuchini saqlab qolishi sabablaridan biri hisoblanadi. Rimliklar tomonidan qurilgan 200 ming kilometrdan ortiq yoʻl tarmogʻi Rimdan boshlanib, Britaniya, butun Gʻarbiy Yevropa, Shimoliy Yevropada Shveytsariya, Sharqda Anadoludan o’tib, Erongacha yetib boradi. Bu aloqa, harbiy ekspeditsiya va savdo-sotiqni osonlik bilan amalga oshirish imkonini berib, davlatni kundan-kunga mustahkamlaydigan afzallik hisoblanadi. 

Rim imperiyasida yo'llar tosh qoplamalar yoki maxsus materiallar bilan qurilgan. Ushbu yo'llar odatda silliq va bardoshli bo'lishi uchun mo'ljallangan. Rim yo'llari o'zining baland qoplamalari bilan mashhur, ayniqsa yo'l chetlarida. Yo'llar muntazam ravishda har tomonlama ta'minlangan va Rim armiyasida yo'llarni saqlash uchun maxsus bo'linmalar mavjud edi.

Rimda yo'llar nafaqat harbiy va tijorat afzalliklarini ta'minlabgina qolmay, balki imperiyaning turli mintaqalari va jamiyatlari o'rtasidagi madaniy aloqalarni ham qulaylashtirdi. Ushbu yo'llar tufayli Rim imperiyasining turli mintaqalaridagi odamlar o'rtasida axborot, g'oyalar va savdo-sotiq oqimi ta'minlangan. Asrlar davomida uzluksiz amalga oshirilgan bu yoʻl qurilishi siyosati imperiyaning harbiy qudratini kengaytirish, boshqarish va saqlashda muhim rol oʻynadi..

Ushbu yo'l tarmog'i tufayli biz barcha mavjud yo'llar qandaydir tarzda imperiya poytaxti Rim bilan bog'langanligini osongina ko'rishimiz mumkin. Biroq, “barcha yo'llar Rimga olib boradi”, degan iboraning tagida yana bir sabab bor. Birinchi marta 1175 yilda fransuz shoiri Alen de Lil tomonidan qo'llanilgan bu so'z milodiy 14 yilda vafot etgan imperator Avgust bilan chambarchas bog'liq.

İmperator Avgust Rim va shaxsan o'zi dunyoning markazida ekanligini ko'rsatish uchun poytaxtda o'rnatgan muhim bosqichni barcha yo'llarning boshlanishi deb e'lon qiladi. Taxminan 300 yil o'tib, taxtga o'tirgan Konstantin esa, shu toshga o‘xshash Milon toshini imperiyaning yangi poytaxti Istanbulga o’rnatadi va u yerni “dunyoning markazi” deb e'lon qiladi.