Bularni bilasizmi? 40-qism
Anadoluda yuzlab yillar oldin zilzila o'lchash tizimi ishlatilganligini bilasizmi?Hozirgi kunda zilzilani o'lchash uchun ko'plab texnologik asboblar qo'llaniladi.
Bularni bilasizmi? 40-qism
Zilzila shkalasi"
Anadoluda yuzlab yillar oldin zilzila o'lchash tizimi ishlatilganligini bilasizmi?Hozirgi kunda zilzilani o'lchash uchun ko'plab texnologik asboblar qo'llaniladi. Zilzilalarni o'lchaydigan seysmograflar birinchi marta 1800-yillarda qo'llanilgan bo'lsa-da, bu sanadan asrlar oldin Anadoluda qiziqarli zilzila o'lchash tizimi ishlatilgan. Ushbu tizim "Zilzila shkalasi" yoki "Libra tosh" deb nomlanadi.
Usmonli meʼmorchiligida masjidlarning burchaklariga oʻrnatilgan va ikki xil burchakda toʻrt xil chuqurchaga oʻrnatilgan silindrsimon marmar tarozilar mavjud boʻlib, ular masjidning zilzila yoki qulash natijasida zarar koʻrganligini, binoning qulab tushmaganligini tushunish uchun ishlatiladi.Anadoluning turli masjidlarida "zilzila tarozilari" deb ataladigan bu tartibga solishda marmar tsilindrlar yivga vertikal ravishda joylashtirilgan.Zilzila tarozilari juda oddiy tizim bilan ishlaydi; Agar silindr oson aylansa, masjid zilziladan zarar ko'rmagan.Biroq, agar silindr aylanmasa yoki burilish paytida qiyinchilik tug'dirsa, strukturaning buzilganligi tushuniladi.
Zilzila tarozilari hozirgacha qo'llaniladi va u joylashgan masjidlarda jamoat tomonidan nazorat mexanizmi sifatida ishlaydi.Misol uchun, Bursada 1424 yilda ibodat uchun ochilgan va Usmonli me'morchiligining birinchi davrining yorqin namunalaridan biri bo'lgan Yeshil jome'da, inshootning mustahkamligi hali ham zilzila o'lchovlari bilan o'lchanadi.Turk tarixining mashhur nomlaridan biri, dunyoning eng buyuk meʼmorlaridan biri boʻlgan Memar Sinan asarlarida zilzila tarozilarini koʻrish mumkin.Manisadagi Mimar Sinan tomonidan qurilgan va 1585 yilda qurib bitkazilgan Muradiye masjidi zilzila tarozilari bilan qurilgan inshootlardan biridir. Mehrabning ikki tomonidagi tarozilar tufayli bugungi kunda ham konstruksiyada biron bir zarar yoki masjid polida sirpanish bor-yo‘qligini tekshirish mumkin.
