ачлиқта диққитимизни йиғиш тәскә тохтайду

һөрмәтлик радийо аңлиғучилар! «чүнки...» намлиқ программимизниң бу һәптилик санида, писхологийәдә арқа көрүнүш мунасивити дәп атилидиған әндизә һәққидә тохтилимиз. гәрчә бу техникилиқ аталғудәк қилсиму, әмма бу мунасивәт күндилик турмушимизда даим тәҗрибә қилип туридиған нурғун әһвалларни көрситиду. шуңа биз буларниң алдинқи қатаридики мисаллиридин бирни таллап, пирограммимизни «ачлиқта диққитимизни йиғиш тәскә тохтайду, чүнки» дейиш билән башлаймиз.

қени ундақта диққитиңлар программимизда болсун!

**** ****** ***** ****

герман тилида «шәкил» мәнисини билдүридиған «гешталт» уқуми писхологийәдә тонуш җәрйанини чүшәндүридиған нәзәрийәгә исим қилинған болуп, гешталт усулиға асасән ташқи дунйа, йәни реаллиқ саһәси бу саһәни тәшкил қилидиған бөләкләрдин мустәқил бир пүтүнлүккә игидур. гәрчә «омумий қисми؛ униң йиғиндисидин көптур» дегән сөз билән тилға елинсиму, әмма гешталт нәзәрийәси әмәлийәттә буни қоллимайду. гешталт писхологлириниң тәкитлимәкчи болғини؛ инсан әқлиниң дәсләптә бир пүтүнни тонуйдиғанлиқи, андин бу бир пүтүн ичидики бөләкләрни бир-бирләп пәрқләндүридиғанлиқидур.

гешталт нәзәрийәси инсанларниң тонушини чүшәндүрүш үчүн арқа көрүнүш йаки фигура вәйаки шәкил вә йәр мунасивити дәп атилидиған бир принсипни оттуриға қойиду. буниңға асасланғанда инсанлар җисимларни чоқум бир арқа көрүнүштә тонуйду. нормалда көрүнүшлүк саһәниң диққитимизни җәлп қилидиған қисмини шәкил, қалған қисмини йәр дәп һес қилишқа майилмиз. неминиң шәкил вә неминиң йәр болидиғанлиқи болса, ташқи дунйадики ғидиқлашниң өз алаһидиликидин әмәс, бәлки бизниң тонушимизниң хизмәт принсипидин килиду. бу әһвалда, бир киши шәкил дәп қариған нәрсә йәнә бир киши үчүн йәр һесаблиналайду. йаки охшаш бир кишигә нисбәтән көрүнүш билән фигура вақитниң өтүшигә әгишип орнини алмаштуралайду.

****** ** *** ****** ******** ****

арқа көрүнүш вә фигура мунасивити өз нөвитидә йәнә, иҗтимаий психологийәдә, инсанларниң еһтийаҗиниң алдинқи тәртипини бәлгиләштә қоллинилған бир моделдур. бу ләвһә сүпитидә чечилип турған болиду. бу мурәккәп көрүнүш бир арқа көрүнүш һасил қилиду. бизниң алдинқи қатардики еһтийаҗимиз ениқ фигура сүпитидә оттуриға чиқиду. зиһнимиз андин арқа көрүнүшни әмәс, бәлки фигурани таллайду. әгәр бу еһтийаҗ қандурулмиса, бизниң арқа көрүнүштики башқа еһтийаҗларға диққитимизни мәркәзләштүришимиз тәс, һәтта бәзи әһвалларда мумкин әмәс һалға келип қалиду.

сөзимизниң бешидики мисалға қайтип кәлсәк, ачлиқ физикилиқ бир еһтийаҗ сүпитидә фигураға айланғанда, арқа көрүнүштики башқа елементларни көрүнмәйдиған һалға кәлтүриду. шуңлашқа мәктипимиздә йаки хизмәт һайатимизда ач қалғанда музакирә қилинидиған темиға мәркәзлишәлишимиз тәскә тохтайду. америкалиқ писхолог абраһам масловниң мәшһур еһтийаҗ нәзәрийисиму мушу усулни асас қилған. масловниң қаришичә, озуқлиниш вә нәпәслиниш қатарлиқ физиологийилик еһтийаҗлар еһтийаҗ пиримадасиниң асаси һесаблиниду. андин рәт бойичә бихәтәрлик, тәвәлик, иззәт-һөрмәт вә өзини әмәлийләштүрүш басқучлири келиду. бир басқучтики еһтийаҗни қандуралмиған инсан техиму йуқири басқучлардики еһтийаҗни қандурушқа йүзлинәлмәйду.

һөрмәтлик радийо аңлиғучилар! программа гуруппа әзайимиз нурәттин чәтин вә алпәр бәшәгә вакаләтән, мән диктор камилҗан кашғәрий һәммиңларға хушаллиқ шундақла учур вә билимгә толған күнләрни тиләймән. хәйр хош!