Ênergetikada êkonomiya çorı

Törkiyä däwlät tarmağında êkonomiya yasaw planına kereşte. Çaralar cämäğat’çelekne qızıqsındırğan bik küp ölkädä tormışqa aşırılaçaq. Alarnıñ ähämiyätle büleme ênergiyä qullanu belän bäyle. Törkiyä ênergetika häm tabiğıy çığanaqlar ministrlığınıñ 2053nçe yılğa qadär qaldıqlarsız dön’ya maqsatları mäs’äläsendä dä, êkonomiya çaraları nisbätennän dä möhim plannarı bar. Programmanıñ iseme “2030nçı yıl öçen milli ênergetika näticälelege strategiyäse”. Strategiya qısalarındağı çaralar belän däwlätneñ ênergetika qullanuında 30%qa qadär êkonomiya yasaw küzdä totıla. 2030nçı yılğa qadär ênergiyä sarıf itüne 16%qa kimetü häm zararlı gazlar çığarunı 100 million tonnağa äzäytügä öleş kertüe uylanıla.  

Çaralar planında däwlät binaların häm uramnarnı yaqtırtular da urın ala. Ministrlıq däwlät binaları öçen 2023nçe yılğa qadär 15% êkonomiya maqsatı quyğan ide. Bu alarnıñ ênergetika xisap fakturalarında yılına 1,1 milliard lira külämendä êkonomiyä täêmin itte. 2024nçe yıldan êkonomiya planı 2 tapqır arttırıldı. Däwlät binaları 2030nçı yılğa qadär 30% êkonomiya yasarğa tiyeş.

Şul uq räweşle uramnarnı yaqtırtuda da LED lampalarğa küçü öçen komplekslı programma başlandı. 2030nçı yılğa qadär bu alanda 1,2 million LED cihaz urnaştırılaçaq. Biredä êlektr taratuçı şirkätlär häm cirle idaräçelär belän koordinaśiyäle êşläw küzdä totıla.

Älege plan 2024nçe yılda tormışqa aşırıla başladı. Barı 4 ay êçendä täêmin itelgän êkonomiya küläme isä 1 milliard 100 million liradan artıq.

Ministrlıq, monnan tış, bigräk tä çit illärgä bäyle çığanaqlarnı da kimetüne maqsat itep quya. Bu yünäleştä yasaluçı häm yaña iniśiativalar xuplanuçı iñ ähämiyätle tarmaq - yañartıla aluçı ênergetika çığanaqları. Törkiyä uzğan yıl êlektr ênergiyäseneñ 42%ın şunnan täêmin itte häm global’ urtaça kürsätkeçtän uzıp kitte. Êlektr citeşterüneñ 6%ı - qoyaş, 10%ı - cil, 20%ı isä sudan täêmin itelde. 58% êlektr ênergiyäse qazılma yağulıqlarğa bäyle.  

Yañartıla aluçı ênergetika qullanunı arttıru öçen tağın ber ähämiyätle adım yasaldı. Ênergetika häm qazılma baylıqlar qanunnarına kertelgän üzgäreşlär nigezendä yözüçe Qoyaş ênergiyäse stanśiyäläre urnaştıru mömkin buldı. Alar diñgezlärdä, böyälärdä, yasalma häm tabiğıy küllärdä qorıla ala. Şulay itep qoyaş ênergiyäseneñ role tağın da artaçaq häm qazılma yağulıq yärdämendä êlektr citeşterü kimiyäçäk.

Däwlät êkonomiyä öçen adım yasağanda, ênergetikada näticälelek öçen yortlar häm êş urınnarında da êkonomiya zur ähämiyätkä iyä. Anda keçkenä çaralar belän ênergiyä qullanunı yartılaş diyärlek kimetep bula. Bolar nindi adımnar?

• Qullanılmağan lampalarnı sünderü.
• LED ampulalar häm başqa ênergiyä näticälelegen täêmin itüçe cihazlar, yaqtırtu sistemaların qullanu.
• Qullanılmawçı êlektr cihazların uttan özü.
• Radiatorlar öy cihazlarınıñ artında qalmasqa, açıq torırğa tiyeş.
• Qışqı aylarda öy häm êş urınnarında işeklärne yabu.
• Qullanılmağan bülmälärdä êlektr radiatorlarınıñ cılılıqların kimetü.
• Suıtqıçlarnı 3-5 gradus arasında êşlätü.
• Suıtqıç, tabaq-sawıt yuu maşinası, ker yuu maşinası şikelle cihazlarnı tağın da näticäle êşläwläre öçen çistartıp toru.
• Rizıqlarnı suıtqıçqa quyğançı suınuın kötü.
• Ofis yäisä öygä ênergiyäne saqçıl qullanuçı êlektr cihazları alu.
• Kondiśionernı qarap-tözätep totu häm cılılıqnı qışın 18-20 gradus, cäyen 24 gradusqa köyläw. Kondiśioner qoyaş nurları kilmägän urınğa quyılırğa tiyeş.