İskändär taş tabutı (Sidon sarkofagı)
Bolarnı beläsezme? 56/2023
Bolarnı beläsezme? 45/2023
Dön’yanıñ iñ zur sarkofaklarınnan berseneñ İstanbul arxeologiya muzeyında saqlanuın beläsezme?
1887nçe yılda Livannıñ Sayda şähärendä tabılğan häm İstanbulğa alıp kiterelgän İskändär taş tabutı (Sidon sarkofagı) 25 tonnalıq awırlığı belän dönyanıñ iñ zur sarkofaklarınnan berse.
İskändär sarkofagın berençe törek arxeologı dip qabul itelgän häm törek muzeologiyasınıñ äydäp baruçılarınnan Osman Hamdi Bäy Saydada êzläp taba. Osman Hamdi Bäy 1887nçe yılda Saydada ütkärgän qazılmalar waqıtında patşa qaberen taba. Bu qaberlärdän 22 patşa sarkofagı çığarıla. Sayda patşalarına qarağan bertörkem sarkofaknıñ cirastı qaberleklärenä kümelgän buluı xalıqara däräcädä dulqınlanu uyandıra häm xäbär Awrupa häm Amerika jurnallarında çığa. Biredä tabılğan möhim sarkofaklar İstanbulğa küçerelä. Aralarında bulğan İskändär taş tabutı (yäisä Sidon sarkofagı) isä arxeologiya dönyasınıñ şedevrlarınnan berse bulıp sanala. Sarkofak yuğarı rel’yef (рeльeф) texnikası, buyawları (буяулaры) häm unikal’ matur bizäkläre belän İstanbul arxeologiya muzeyınıñ da iñ möhim äsärlärennän berse.
Sayda patşası Abdalonimnıqı dip uylanılğan sarkofak bezneñ êrağa qadär 4nçe ğasırğa qarıy. Taş tabutnıñ ozın yaqlarınnan bersendä Borınğı Makedoniyanıñ patşası İskändär Zölqarnäynneñ (Aleksandr Makedoniyäleneñ) farsılar belän suğışın sürätlägän rel’yeflar (рeльeфлaр) tora. Sarkofaknıñ ikençe ozın yağında isä dustanä aw (au) küreneşe taswirlanğan. Dizaynı borınğı grek ğıybadätxanälären xäterlätüçe sarkofak Greśiyanıñ (Грецияның) mäşhür pentelikon märmärennän yasalğan. Öste ğadättän tış rel’yeflar (рeльeфлaр) belän bizälgän häm tösländerelgän sarkofaknıñ kem tarafınnan yasaluı belenmi.
1999nçı yılda İskändär sarkofagınıñ originalennän biş prośentqa (проценткa) keçeräk bulğan kopiyası Yaponiyanıñ Kaşivazaki qasabasındağı törek awılında kürsätelüe öçen, Türkiyädä (Төркиядә) yasalıp, Yaponiyağa cibärelä. Sarkofaknıñ şulay uq originalennän biş prośentqa (проценткa) keçeräk başqa ber kopiyası isä 2014nçe yılda Öskeptä (Skopiyada) açılğan Makedoniya Milli arxeologiya muzeyında saqlana.
