Yoğırtnı (Йогыртны) törkilär uylap tapqan

Xäzerge waqıtta böten dön’yada bik yaratıp aşala torğan yoğırtnı (йогыртны) täwge tapqır törkilärneñ yasawın beläsezme?

Sötne oyıtıp yasaluçı yoğırt (йогырт) törek tabınınıñ alıştırğısız rizıqlarınnan berse. Berençe tapqır anı Urta Aziya törkiläre yasawı uylanıla. Ğasırlar uzğan sayın ul böten dönyağa tarala häm başqa tellärdä dä törkilärdäge şikelle “yoğırt” (йогырт) bularaq atala.

Cäy köne temperatura 40 gradusqa qadär kütärelüçe Urta Aziyädä xaywannardan sawıp alınğan sötneñ küpmeder waqıttan soñ äçep qatılaşuın kürep alğannar. Älege äçetkedän barlıqqa kilgän yaña rizıq matdäseneñ şoma qatı öleşen soñraq yoğırt (йогырт) bularaq qullanalar. Anıñ faydalı buluın kürgäç, yoğırt (йогырт) yasaw (ясaу) ısulları uylap tabıla. Baştaraq yoğırt (йогырт) xaywan tirese, ağaç yäisä tufraqtan yasalğan sawıtlarda äzerlänä häm saqlana. Yoğırtnı (Йогыртны) su belän bolğatıp äyrän dä yasağannar.

Yoğırtnıñ (Йогыртның) böten dön’yağa taraluı Urta Aziyädäge küçmä qabilälärneñ könbatış häm kön’yaqqa küçenüe belän bergä başlana. Awrupanıñ älege rizıq belän tanışuı, Franśiyäneñ (Франциянең) mediśina (медицина) tarixında da äytelgän şikelle, 16nçı ğasırda töreklär arqasında bula. Ul çordağı Franśiyä (Франция) patşası Franśisk (Фрaнциск) Berençe awır êçäklek infekśiyäse (инфeкциясe) êläkterä häm terelä almıyça integä. Anıñ änise Ğosmanlı padişahı Qanuni soltan Söläymanğa möräcäğat’ itä häm tabib cibärüen sorıy. Franśiyägä (Фрaнциягә) yul totqan törek tabibı üze belän käcä sötennän yasalğan yoğırt (йогырт) alıp bara häm ul patşanı tereltä. Tik yoğırt (йогырт) 20nçı ğasır başlarında ğına böten dönyada populyarlaşa. Paster institutınıñ ğalime, Nobel’ büläge alğan rus bakteriolog Meçnikov yoğırtnıñ (йогыртның) êçäklektäge naçar bakteriyälärne yuq itep ğomerne ozaytuın söyli. Sälamätlekkä faydalı buluı arqasında älege rizıq belän qızıqsına başlıylar häm ul başta Awrupada, annarı Amerikada, soñınnan böten dönyada tiz arada tarala. Maxatma Gandi da “Diyeta (Диeтa) reforması” isemle kitabında yoğırtnıñ (йогыртның) bigräk tä tınıçlandıruçı üzençälekläre xaqında yaza.