Okeannarnı tikşerü Aynı tikşerüdän awırraq

“Tormışnıñ qızıqlı yaqları” isemle tapşıruıbıznıñ bügenge çığarılışında okeannarnı tikşerüneñ ni öçen Aynı tikşerüdän awırraq buluın añlatırbız.

Üzäge Amerika Quşma Ştatlarında urnaşqan "Woods Hole" okeanografiya institutı belgeçläre okean tiränleklärenä çumunıñ ğalämdäge tikşerenülär belän çağıştırğanda tağın da awır häm üzqıymmätle buluın belderde.

CNN (Si-ên-ên) citkergänçä, NASAda maqtawlı okeanograf Dr. Gene Fel’dman bolay dide: “Üz planetabızdan yaxşıraq Ay häm Mars kartaları bar qulıbızda.”

AQŞtağı Milli okean häm atmosfera İdaräseneñ 2022 yılğı mäğlümatlärenä (мәгълүматләренә) kürä, keşelär 10 meñnärçä yıl buyı okeannı tikşersä dä, diñgez töbeneñ barı tik yaqınça 20%ınıñ kartasın çığara aldı.

"Woods Hole" okeanografiya İnstitutına kürä, 12 astronavt bügengä qadär Ayda barlığı 300 sägät’ uzdırğanğan bulsa, Tın okeannıñ könbatışında urnaşqan häm dön’yanıñ iñ tirän urını bularaq belenüçe Mariana çoqırın tabu öçen 3 keşe yaqınça 3 sägät’ sarıf itte.

Keşelärneñ tirän diñgez töplären tikşerüenä tiränlekkä töşkän sayın basım däräcäseneñ artuı qomaçawlıy (кoмaчaулый). Şulay uq qarañğılıq, sunıñ tonıq häm salqın buluı da - tikşerenülärgä kirtä quyuçı faktorlar.

Okean tiränleklärendä närsä bar?

"Woods Hole" okeanografiya institutına kürä, tirän okean bularaq qabul itelüçe öslek 6 meñ metrğa qadär töşä ala, okean çoqırlarınıñ tiränlege isä 11 meñ metrğa citä ala.

“Adal” dip yörtelüçe diñgez çoqırları isemen borınğı grek mifologiyasendäge cir astı dönyası täñrese “Aid”tan alğan. Qoyaş nurları ireşä almağan adallarda hawa däräcäse nul’ğa yaqınlaşa.

İnstitutka kürä, belgeçlär berençe tapqır 1948 yılda okeanda yaqınça 6 meñ metr tiränlektä tormış bigese buluın isbatladı.

2,2 million tördän barı tik 240 meñe belgeçlär tarafınnan bilgelände

Fel’dman tirän häm urta okeannıñ barı tik keçkenä öleşeneñ keşelär tarafınnan tikşerelüen häm okean töbeneñ bik keçkenä urınınıñ kartağa salınuın äytte.

Gen Fel’dman çikle mäğ'lümatqa ireşüneñ säbäbe bularaq finansnı kürsätä. Anın äytüençä gidrolokator belän cihazlandırılğan köymälär bik çığımlı häm yağulıq qına könenä 40 meñ dollar taläp itä ala.

Diñgez tormışın terkärgä häm tikşerergä telägän "Ocean Census"ka kürä, okeannarda buluına ışanılğan 2 million 200 meñ tördän barı tik 240 meñe belgeçlär tarafınnan bilgelände.

Fel’dman isä okeannarda küpme can iyäseneñ yäşäwen (яшәвeн) tögäl belep bulmawın citkerä.

Çığanaq – TRT Xäbär