Törki cömhüriyätlärdä nilär bula?

“Awraziya qaytawazı” tapşıru tezmäbezneñ bu bülemendä süz Törki däwlätlärneñ kön tärtibendäge waqıyğalar turında baraçaq.

Uzğan atnada Türkiyädä ähämiyätle sammit bulıp uzdı. Törki cömhüriyätlärdä möhim säfär häm täräqqıyät’lär küzätelde. Xäzer alarnı çiratı belän qarap çığıyq.

2023nçe yılnıñ 16nçı martında Azärbaycan ilbaşı İlham Äliyevneñ täq’dime belän Şuşada uzarğa tiyeşle Törki däwlätlär oyışmasınıñ çirattan tış sammitı Türkiyägä teläktäşlek maqsatınnan Änkarada oyıştırıldı. “Afät-ğadättän tış xällärdä idarä itü häm gumanitar yärdäm” teması belän ütüçe çarada Azärbaycan, Qazaqstan, Qırğızstan, Üzbäkstan, Tön’yaq Kipr Törek cömhüriyäte häm Türkiyä ilbaşları, Törekmänstan xalıq êşläre başlığı häm Vengriyä xökümäte räise qatnaştı. Sammitta tabiğıy afätlär, törki cömhüriyätlärneñ mondıy oçraqlarda teläktäşlek kürsätüen oyıştıru, Törek investiśiyä fondı temaları kütärelde. Çara axırında Änkara beldergese, grajdanlı saqlanu mexanizmı häm Törek investiśiyä fondın tözü belän bäyle kileşülär imzalandı. Säfär qısalarında törki cömhüriyätlärneñ liderları ikeyaqlı söyläşülär dä uzdırdı. Alar kiläse yılnıñ oktyabr’ ayında Qazaqstannıñ Törkestan şähärendä oyışmanıñ 10 yıllığına bağışlanğan sammitta oçraşaçaq.

Uzğan sammit belän bäyle räweştä şunı belderü zarur, başqa törki däwlätlärneñ Tön’yaq Kipr Törek cömhüriyäten tanu mäs’äläsendä konkret adımnar yasawı kiräk. Çönki alarnıñ qayberlärendä çara turında çıqqan xäbärlärdä Tön’yaq Kipr Törek cömhüriyäte ilbaşınıñ sammitta qatnaşuı turında mäğ’lümat yuq.

Uzğan atna Türkiyägä yasalğan tağın ber ähämiyätle säfär Mongoliya tışqı êşlär ministrı Batmunx Batśêśêgnıqı ide. Ul 13nçe martta ike könlek räsmi zıyarät belän kilde. Mongoliya ministrı Türkiyä ilbaşı urınbasarı Fuat Oktay, tışqı êşlär ministrı Mäwlet Çavuşoğlu häm UNESCOnıñ Türkiyä milli komissiyäse räise Öcal Oğuz belän ayırım-ayırım küreşep söyläşte. Anda ikeyaqlı mönäsäbätlär belän bäyle mäs’älälär kütärelde. Tışqı êşlär ministrlarınıñ urtaq matbuğat cıyılışında Batmunx Batśêśêg bolay dide: “Türkiyä tarafınnan alıp barıluçı gumanitar diplomatiyä êşçänlekläreneñ dön’ya cämäğat’çelege mänfäğat’lärenä kertkän öleşe Kovid-19 kizüe çorında da, Rusiyä-Ukraina arasındağı suğış waqıtında da isbatlandı”.

Türkiyä belän Mongoliya arasında 3 kileşü imzalandı. Bu Mongoliya tışqı êşlär ministrı däräcäsendä soñğı 31 yılda Türkiyägä yasalğan berençe säfär bularaq terkälde.     

Uzğan atnada başqa törki cömhüriyätlärdä dä ähämiyätle waqıyğalar buldı. 13nçe-14nçe martta Azärbaycan ilbaşı İlham Äliyev Germaniyägä êş säfäre yasadı. Ul Berlinda ilbaşı Frank-Val’ter Ştaynmayer, xökümät başlığı Olaf Şol’ś belän ayırım-ayırım oçraştı.  

Säfäre qısalarında ilbaşı Äliyev 30lap nemeś êşmäkäre belän küreşep söyläşte.  

Qazaqstan häm Üzbäkstanda ähämiyätle saylawlar ütkärelä. 19nçı martta Qazaqstanda cirle häm ğomumi saylawlar uzdı. Alar ilbaşı Qasıym Cömärt Toqayev iğ’lan itkän säyäsi reformalar qısasında tormışqa aşırıldı.

Üzbäkstanda kiçekterelgän Konstituśiyä referendumı 30nçı aprel’dä uzdırılaçaq. Ul cömhüriyätneñ köçäyüenä öleş kertäçäk dip uylanıla.