Kişerneñ faydaları

“Sälamät bulıyq” tapşıru tezmäbezneñ bügenge çığarılışında kişerneñ faydaları xaqında süz alıp barabız.      

Kişer A vitaminına bik bay. Anda şulay uq C vitaminı, K vitaminı häm Ê vitaminı da bar.

• Küz sälamätlege

Kişerneñ iñ bilgele bulğan faydası – küzlär öçen. Ul yäş’ belän bäyle makulyar degeneraśiyäne profilaktikalawda möhim rol’ uynıy. Çeltärqatlawnı saqlap küz sälamätlegen yaxşırta. Tön suqırlığı häm kürü säläten yuğaltu qurqınıçlarına qarşı köräşergä yärdäm itä.  A vitamini citmäw - balalarda suqırlıqnıñ töp säbäpläreneñ berse.

• Çäçlärneñ üsüenä yärdäm itä

Kişerdä çäç sälamätlegen yaxşırtuçı A,C vitaminnarı, kaliy häm antioksidantlar bar. Kişer qullanu çäç maturlığında möhim rol’ uynıy.

• İmmun sisteması

A vitaminı immun sistemasın nığıtuda zur ähämiyätkä iyä. Çönki ul immunitetnı arttıruçı aq qan küzänäklärenä yärdäm itä. C vitaminı immun sistemasın nığıta häm sawığunı tizlätä.

• Tire sälamätlege

Kişerneñ tire öçen faydası beta-karotin üzleklärennän kilä. Beta-karotin tirene qoyaş zıyanınnan saqlıy. Ul betçä (akne), êkzema häm başqa tire awıruların däwalawda yärdämçe rol’ uynıy. Karotin arqasında tiredäge yaralarnı däwalıy häm taplar belän köräşä.

• Baş miye sälamätlege

Kişerdäge qayber matdälär mi sälamätlegen saqlaw öçen möhim. Kişer xäteregezne saqlıy, anı köçle qıla.

• Yöräk sälamätlege

Yöräk-qan tamırları awırularınnan häm gipertoniyädän saqlawçı kişer xolesterinnı kimetügä dä bulışa. Kişerdäge kaliy organizmdağı artıq natriydan arınırğa yärdäm itä.

• Aşqaynatu sisteması

Kişer cepselle strukturası belän êçäklärdäge faydalı bakteriyälärne tuqlandıra. Cepselgä häm karotinğa bay yäşelçä bulğan kişer aşqaynatu sälamätlege öçen möhim. Êçäk yaman şeşennän saqlawçı cepsellär êçäkneñ regulyar êşläwen täêmin itep, êçäk sälamätlegen yaxşırta. Bu yaqtan çi kişerneñ faydası kübräk. Çönki peşkän kişer çi kişergä qarağanda az külämdä bulsa da cepsel yuğalta.

Älege yäşelçä üt quığı häm bawır fermentların köyläwdä dä bik êffektiv.

    • Qan şikäre

Kişer başqa yäşelçälär belän çağıştırğanda şikär küläme yuğarı bulu belän bilgele. Läkin ul şul uq waqıtta diyabet öçen dä yaxşı. Çi yäki az peşkän kişerneñ peşkän kişergä qarağanda riskı tübän. Ul qan şikären köyläwgä bulışa. Monnan tış yuğarı cepselle diyeta diabetqa qarşı yaxşı profilaktika.  

• Gäwdä awırlığın kontrol’dä totarğa yärdäm itä

Kişerneñ kaloriyäse az, cepsel häm su küläme yuğarı. Ul tuqlıq xisen birüdä bik uñışlı yäşelçä. Kişerneñ cepsele häm suı arqasında tiz tuydım dip uylıysız.

      • Yalqınsınu

Kişer ayıruça al’śgeymer, buınnar yalqınsınu (artrit) häm yöräk sälamätlege belän bäyle xronik awırularda yalqınsınuğa qarşı köräştä zur ähämiyätkä iyä.  

• Yaman şeşkä qarşı köräşä

Antioksidantqa bay kişer irekle radikallarğa qarşı köräştä êffektiv sanala.

• Yöklelek

 Yöklelek waqıtında kişerneñ faydaları tağın da alğı planğa çığa. Çönki kişerdä beta-karotin häm vitaminnar bar. Kal’śiy yağınnan da yökle xatın –qızlarğa kişer aşaw kiñäş itelä. Kişer-ana häm balanıñ immunitetı öçen ähämiyätle rizıq. Yöklelek waqıtında kişerneñ faydası kübesençä kişer sogı belän añlatıla. Läkin anıñ härwaqıt sogın ğına êçärgä tügel, üzen dä aşarğa kiräk. Awırlı waqıtta organizmnıñ A vitaminına ixtıyacı zur bula,anıñ ber öleşen kişerdän ala alasız. Ul infekśiyälärgä qarşı köräş häm söt sıyfatın kütärügä dä uñay yoğıntı yasıy. Şulay uq yökle waqıtta bulğan diyabetqa qarşı qan şikären köyläwdä häm diabetnı kisätü öçen qullana alasız. Kişerdäge fosfor yökle waqıttağı muskullarda közän cıyırularnı buldırmasqa bulışa. Bu çorda yış oçrıy torğan êç qatu zarlanuların ciñeläytü öçen dä cepselgä bay kişer aşıy alasız.  

Kişerne niçek qullanırğa?

Kön sayın urtaça zurlıqtağı 1 yäki 2 kişer aşaw citä.

Anı peşergändä tuqlanu qıymmäte üzgärä. Çi kişerdä C vitaminı kübräk, peşkän kişerdä beta-karotin kübräk. Kişerdäge A vitamini mayda êri torğan vitamin, şuña kürä anı ciñelçä peşerep alu faydalı.

Äğär dä yabığırğa telisez ikän, çi kişerne saylağız. Çönki anı peşergändä ul su häm cepselne yuğalta.

Ägär dä kişerne peşerergä telisez ikän, qızdıru yäki qaynatu urınına parda äzerläwgä östenlek biregez. Bolay äzerlägändä vitamin häm minerallar kübräk saqlana.

Avtor: Tabib Mäxmät Uçar