İkençe tel öyränü xäterne yaxşırta

Östämä ber tel öyränep köndälek tormışta anda aralaşunıñ xäterne nığıtuı häm ölkän yäş’lärdä dimenśiyäne (aqıl zäğıyf’lege) buldırmıy qaluı açıqlandı.  

“New York Times”nıñ xäbärenä qarağanda, küptän tügel uzdırılğan tikşerenü berdän artıq tel belüneñ faydaların tağın ber qat dälillägän. Yaña tel öyränü häm anı qullanu xäterne yaxşırtıp, demenśiyäne çikläp kenä qalmıy, ölkän yäş’täge keşelärdä tanıp-belüneñ naçarayuına da yul quymıy.

Germaniyädä yözlägän urta häm ölkän yäş’täge keşelär qatnaşında ütkärelgän tikşerenüdän kürengänçä, keçe yäş’tän başlap ike teldä söyläşä aluçılar, barı ber tel belüçelärgä qarağanda, öyränü, xäter, tel häm üzkontrol’ testlarında tağın da yuğarı ballar ala. Anda 59 belän 76 yäş’ arasındağı 746 qatnaşuçığa süz baylığı, xäter, iğ’tibar häm isäpläw belän bäyle sorawlar birelä. Mäsälän, aldan atalğan äyberlärne xäterläw, süzlärne kiredän äytü, öç öleştän toruçı boyırıqlarnı ütäw häm birelgän räsemnärne küçerep yasaw sorala. Tikşerenüdä qatnaşuçılarnıñ yaqınça 40%ında xäter probleması bulmawı, başqalarnıñ isä baş butalu yäisä onıtu şikelle şiqayät’lär belän monnan alda da tabibqa möräcäğat’ itüe belderelde.

13-30 yäisä 30-65 yäş’tä tağın ber tel öyränep, älege teldä söyläşüçelärneñ, tel belmäwçelärgä qarağanda, xäter, konśentraśiyä, iğ’tibar häm qarar qabul itü sälätläre kiräk bulğan alannarda tağın da yuğarı näticälärgä ireşüe açıqlana.

Neyrobiologlar äytüençä, ike teldä söyläşä aluçılar tellär arasında ciñel küçeş yasawları öçen ber ük waqıtta küp êş başqara alu, xisläre belän idarä itü häm üzkontrol’ şikelle sälätlärgä dä iyä. Bu isä qartlıqta demenśiyäne kiçekterergä yärdäm itä.