Хакан Фидандын тышкы саясат боюнча көз карашы

Хакан Фидандын тышкы саясат боюнча көз карашы

Тышкы иштер министри Хакан Фидан 14-Элчилер конференциясында улуттук тышкы саясаттын көз карашы жана министрликтин ролу тууралуу эң кеңири баяндамалардан бирин жасады. Глобалдык системанын «татаал жана көп сандаган кризисти» башынан кечирип жатканын баса белгилеген Фидан, учурдагы адилетсиздикке, өсүп жаткан тобокелдиктерге жана системадагы «өзгөртүү» зарылдыгына көңүлдөрдү бурду. Ал президент Эрдогандын тушунда Түркия алдыңкы мамлекеттердин бири катары жаңы эл аралык системаны калыптандыруучулардын арасында болорун баса белгиледи. Түрк кылымынын тышкы саясатынын көз карашы «өлкөбүздү система куруучу актерлордун бири кылуу» экенин айтты.

 Албетте, Түркия жалгыз кыймылдабайт, тескерисинче, «чечимге багытталган жаңы көп тараптуулук түшүнүгүн» ​​көрсөтөт. Ал башка өлкөлөр менен пандемия жана Украинадагы согуш учурундагыдай «камтуучу жана инклюзивдик эл аралык системаны түзүү» үчүн иштешет.

SETA / Коопсуздук изилдөөлөр директору, Проф.Д-р Мурат Йешилташтын бул темага баа берүүсүн сунуштайбыз...

Фидан өз сөзүндө төрт негизги стратегиялык максатты белгиледи: «Биздин аймакта тынчтыкты жана коопсуздукту орнотуу, тышкы байланыштарыбызды структуралык негизде орнотуу, гүлдөп-өсүү чөйрөсүн өнүктүрүү жана глобалдык максаттарыбызды алдыга жылдыруу». Бул максаттарга жетүү үчүн экономикадан коргонууга, энергетикадан байланышка чейин көптөгөн тармактардын координацияланышы алдыңкы планга чыгат. Түрк тышкы саясатынын аймактарга, өлкөлөргө жана ушул максаттарга шайкеш келген маселелерге карата мамилесин жыйынтыктаган Фидандын «улуттук тышкы саясат көз карашы» Эрдогандын бирдиктүү саясий түшүнүгү менен да, өкмөттүн 2023-жылдагы шайлоо манифестинин концептуализациясы менен да толук шайкеш келет.

Хакан Фидандын алдыдагы беш жылга карата айткан максаты жана көз карашы реалдуу жана анын жыйырма жылдык тышкы саясат тажрыйбасына таянганы түшүнүктүү. Украинадагы согуш глобалдык системага жаңы белгисиздиктерди жана кагылышууларды алып келгени да айдан ачык. Африкадагы удаама-удаа төңкөрүштөр жаңы чоң державалардын атаандашуусунун этабы болот. Глобалдык жана аймактык күчтөр жаңы кризистерди жана жаңжалдарды күтүп жатышат.

Мына ушундай бир чөйрөдө Фидан тарабынан айтылган улуттук тышкы саясаттын көз карашы Түркия милдеттенген жаңы эл аралык статуска болгон муктаждык жана издөө менен азыктанууда. Бул көрүнүш дымактуу көрүнөт, бирок авантьюралык эмес. Ал институционалдаштырууну, интеграцияны, принциптерди, көп тараптуулукту, достор жана союздаштар менен иштөөнү баалайт. Бирок учурдагы кризистерди чечүүдө жана башкарууда реалдуу күтүүлөр бар. Ал ошондой эле коопсуздук көйгөйлөрүнүн тобокелдиктерин билет. Албетте, улуттук тышкы саясат көз карашына жетишүү Түркия үчүн маанилүү координацияны жана потенциалды жогорулатууну талап кылат. Мына бул учурда президент Эрдогандын эффективдүү лидерлиги жана тажрыйбасы эң чоң артыкчылык катары көзгө урунат.

Түркия кылымы жөнүндөгү көз карашын ишке ашыруу үчүн Фидан министрликке тапшырган ролун үч темада кыскача баяндайт. Тышкы байланыштардын бардык өңүттөрүн инвентаризациялоо, учурдагы көйгөйлөр жана стратегиялык мүмкүнчүлүктөр боюнча позицияларды иштеп чыгуу, министрликтер менен мекемелердин ортосунда координацияны камсыздоо.

 Фидандын тышкы иштер министрлигине койгон бул үч миссиясы дипломаттарды дагы активдүү жана жемиштүү болууга мажбурлайт жана Түркиянын акыркы жылдарда колго алган дипломатиялык активдүүлүгүн дагы бекемдейт.