Οι ελληνικές προκλήσεις εναντίον της Τουρκίας είναι ανάθεμα στην ειρήνη και τη σταθερότητα

TAREK CHERKAOUI

Η ηγεσία της Άνκαρα επέδειξε σύνεση και επιδέξια διπλωματία παρακάμπτοντας τις προκλήσεις της Αθήνας. Είναι πλέον καιρός η κυβέρνηση Μητσοτάκη να υιοθετήσει μια πασιφιστική ατζέντα.

Σε μια τεταμένη συνέντευξη τύπου στις 29 Ιουλίου, ο υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, προέτρεψε τη Γερμανία να είναι «έντιμος μεσολαβητής» και να μην ξεγελιέται από την προπαγάνδα της Αθήνας στις διαφωνίες μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Αυτή η συζήτηση ήταν απλώς ο πιο πρόσφατος γύρος των ελληνικών πολιτικών και ελιγμών για να προκληθεί ρήξη μεταξύ της Τουρκίας και των εταίρων της.

Προς απογοήτευση της Αθήνας, η Τουρκία έχει αποφύγει πολλές από τις διπλωματικές της παγίδες. Ακόμα πιο σπουδαίο, η Άνκαρα κατάφερε να σημειώνοντας αρκετές διπλωματικές επιτυχίες και να ανατρέψει τα τραπουλόχαρτα που στοιβαζόταν όλο και περισσότερο ενάντια στα τουρκικά συμφέροντα τα τελευταία δύο χρόνια.

Συμμαχίες που καταρρέουν και φρενίτιδα αμυντικών δαπανών

Στα τέλη του 2020, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη πρωτοστάτησε στον σχηματισμό αυτού που ένας σχολιαστής πρόσφατα αποκάλεσε «ανίερη συμμαχία» εναντίον της Άνκαρα. Αυτή η ομάδα περιλάμβανε την Ελλάδα, τους Ρωμιοκύπριους, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ. Εντωμεταξύ, μια άλλη συμμαχία περιλάμβανε την Αθήνα, το Παρίσι και το Ριάντ. Και οι δύο αυτές ομάδες είχαν στόχο να ασκήσουν πίεση στην Τουρκία στην περιοχή της Μεσογείου, προσθέτοντας περισσότερη συνθετότητα στο ήδη τεταμένο περιβάλλον ασφαλείας της Άνκαρα, ειδικά, τη στιγμή που η τουρκική ηγεσία ήταν απασχολημένη, αντιμετωπίζοντας πολύπλευρες απειλές ασφάλειας στη Συρία, το Ιράκ και πέρα από αυτές.

Ωστόσο, ο Πρόεδρος Ερντογάν ξεκίνησε άνοιγμα προς αντιπάλους του παρελθόντος, περιλαμβανομένου του Ισραήλ, των ΗΑΕ, της Αίγυπτου και της Σαουδικής Αραβίας, με μια σειρά ταχέων και τολμηρών διπλωματικών ελιγμών. Αυτές οι κινήσεις μείωσαν τις περιφερειακές εντάσεις και επέτρεψαν στην Άνκαρα να εστιάσει σε πιο πιεστικά θέματα ασφαλείας, δηλαδή στην απειλή από τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η PKK και ο βραχίονας της, η YPG/PYD.

Οι δυναμικές που προέκυψαν εξέπληξαν την Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό, καθώς ο ιστός των συμμαχιών που έπλεκε η Αθήνα εναντίον της Άνκαρα, απέτυχε. Η πρωταρχική στρατηγική για την απομόνωση και περικύκλωση της Τουρκίας, δεν εξελίχθηκε όπως είχε σχεδιαστεί.

Μολαταύτα, η Αθήνα κατάφερε να λάβει τη στήριξη ορισμένων δυτικών δυνάμεων, όπως η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις οποίες υπέγραψε αμυντικές συμφωνίες. Οι ελληνικές αρχές προχώρησαν επίσης σε μια φρενίτιδα δαπανών, αποκτώντας στην πορεία προηγμένα οπλικά συστήματα. Η Αθήνα παρήγγειλε 18 μαχητικά (κόστους 2,3 δισεκατομμυρίων ευρώ) και τρεις φρεγάτες από τη Γαλλία το 2021. Ομοίως, ο ελληνικός στρατός προμηθεύτηκε τέσσερα πολεμικά πλοία (αξίας 6,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων) και υπέγραψε συμφωνία με το Πεντάγωνο για τον εκσυγχρονισμό φρεγατών που διαθέτει (ένα συμβόλαιο αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων). Αυτή η φρενίτιδα προμήθειας όπλων υποδηλώνει περισσότερο επιθετικά σχέδια παρά απλώς την ενίσχυση μιας αμυντικής στάσης.

Γεωπολιτικές εξελίξεις ευνοϊκές για την Τουρκία

Ωστόσο, μια άλλη εξέλιξη χάλασε τα ελληνικά σχέδια. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε ως αποτέλεσμα η Τουρκία να προσφερθεί να φέρει τις αντιμαχόμενες πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πράγμα το οποίο πρόσφατα οδήγησε σε μια κρίσιμη πρόοδο στην άμβλυνση της παγκόσμιας κρίσης σιτηρών. Λόγω της γεωπολιτικής θέσης της χώρας και των οικονομικών και πολιτικών σχέσεων τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία, ο Πρόεδρος Ερντογάν επέδειξε για άλλη μια φορά στρατηγική οξυδέρκεια διαδραματίζοντας εξισορροπητικό και διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, σημειώνοντας ορισμένες αξιοσημείωτες επιτυχίες στη διαδικασία.

Η πιο πρόσφατη επιτυχία σημειώθηκε ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις της τουρκικής πρωτεύουσας για την επίτευξη συμφωνίας από κοινού με τα ΗΕ, με την οποία η Ρωσία επιτρέπει στην Ουκρανία να συνεχίσει τις εξαγωγές σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα, υπό μια σειρά όρων. Η συμφωνία που συνάφθηκε με τη μεσολάβηση της Τουρκίας θα αμβλύνει την παγκόσμια επισιτιστική κρίση και θα αποτρέψει σοβαρές ελλείψεις τροφίμων σε πολλές χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Ουσιαστικά, η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση επανέφερε στο προσκήνιο το γεωπολιτικό εκτόπισμα της Τουρκίας, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ που μπορεί να βρει λύσεις σε περίπλοκες διεθνείς εντάσεις. Ως εκ τούτου, πολλοί δυτικοί ηγέτες δεν έχουν καμία διάθεση να υποστηρίξουν τις ελληνικές προκλήσεις και τα καπρίτσια κατά της Άνκαρα.

Αρκετά γεγονότα υποδεικνύουν αυτή τη μεταστροφή. Πρώτον, η Ουάσιγκτον έβαλε στο ράφι τα σχέδια για τον EastMed. Το έργο αυτό δεν ήταν εμπορικά βιώσιμο, αλλά πολλές πρωτεύουσες, με παραίνεση της Αθήνας, το χρησιμοποίησαν για να προκαλέσουν την Άνκαρα και να υπονομεύσουν την κυριαρχία της.

Επιπλέον, η Ουάσιγκτον εκτίμησε τη στήριξη της Άνκαρα προς την Ουκρανία, είτε μέσω ανθρωπιστικής ή στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο είτε μέσω των προσπαθειών της να αποτρέψει την είσοδο ρωσικών στρατιωτικών σκαφών στη Μαύρη Θάλασσα. Συν τοις άλλοις, η συναίνεση του Προέδρου Ερντογάν να αποδεχθεί τις αιτήσεις της Σουηδίας και της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο.

Η επιθετική στάση της Αθήνας

Υπό το φως αυτών των θετικών εξελίξεων, φιλελληνικά λόμπι στην Ουάσιγκτον διπλασίασαν τις προσπάθειες για να προκαλέσουν ρήξη στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Αφού παρότρυνε το Κογκρέσο των ΗΠΑ να αποφύγει να παραδώσει τα μαχητικά F-35 στην Τουρκία, η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει την προσπάθειά της να ενταχθεί στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35 ενόσω ασκεί παρασκηνιακές πιέσεις έναντι μιας ενδεχόμενης πώλησης F-16 στην Άνκαρα.

Εκτός αυτού, η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποίησε την επίσκεψη του πρίγκιπα διάδοχου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, για να υπογράψει πολλές συμφωνίες, περιλαμβανομένων στρατιωτικών συμφωνιών και συμφωνιών ασφαλείας. Ενώ η σαουδαραβική ηγεσία άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι συμφωνίες δεν πρέπει να εκληφθούν ως ότι στρέφονται εναντίον κάποιου, η ελληνική πλευρά τις παρουσίαζε ως μια νέα νίκη εντός των συμμαχιών της ενάντια στον περιφερειακό ρόλο της Άνκαρα.

Πέρα από την επιθετική διάθεση στον διπλωματικό στίβο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη συνεχίζει να πολλαπλασιάζει τις προκλήσεις κατά της Τουρκίας επί του πεδίου. Παριστάνοντας το θύμα, συστηματικά ισχυρίζεται ότι γίνονται εισβολές στον εναέριο χώρο της, παραλείποντας στη διαδικασία ότι οι Έλληνες πιλότοι ήταν οι εμπνευστές αυτών των προκλήσεων τη στιγμή που οι Τούρκοι πιλότοι απλώς απαντούσαν στις από μέρους της Ελλάδας παραβιάσεις του τουρκικού εναερίου χώρου.

Ένα άλλο κρίσιμο στρατηγικό ζήτημα μεταξύ των δυο πλευρών είναι η προσπάθεια της Ελλάδας να στρατιωτικοποιήσει τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Δεν θα πρέπει να αγνοηθούν οι στρατιωτικές συνέπειες, καθώς αυτή η στάση της Ελλάδας αποσκοπεί να απομονώσει την ακτογραμμή της Τουρκίας και ακόμη και να απειλήσει το εσωτερικό της χώρας.

Τα τουρκικά ΜΜΕ έχουν τεκμηριώσει καλά την ανάπτυξη ελληνικών στρατευμάτων σε νησιά στα ανοιχτά της Ανατολίας. Αυτή η στρατιωτικοποίηση έγινε με κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947. Τα τελευταία χρόνια, ο υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατέστησε σαφές ότι η τουρκική ηγεσία δεν θα δεχτεί «ντε φάκτο καταστάσεις στο Αιγαίο». Επομένως, η θέση αρχής της Άνκαρα δεν θα αλλάξει και η εμμονή της Αθήνας να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο σε αυτό το πεδίο, δεν θα αποτελέσει καλό οιωνό για τη δυνατότητα οικοδόμησης γερών διμερών σχέσεων.

Δεδομένου του τρόπου με τον οποίο οι ελληνικές συμμαχίες κατά της Τουρκίας κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα πρόσφατα, είναι ίσως καιρός για την Αθήνα να εξετάσει σοβαρά το μονοπάτι της ειρήνης και της συνεργασίας αντί να ρίχνει λάδι στην φωτιά του ανταγωνισμού.

Υπό το φως της επαναπροσέγγισης και αποκλιμάκωσης που εξαπλωθεί στην περιοχή το τελευταίο διάστημα, θα ήταν πιο παραγωγικό για την Αθήνα να απαλλαγεί από την αυτοπροβολή και τις μαξιμαλιστικές αξιώσεις της. Μια τέτοια προσπάθεια θα απέφερε πολύ πιο σημαντικά οικονομικά και στρατηγικά μερίσματα για την ελληνική κυβέρνηση, παρά περαιτέρω εντάσεις και μια κούρσα εξοπλισμών που θα εξαντλούσε τους πόρους σε μια εποχή παγκόσμιων οικονομικών περιορισμών.

Αποποίηση Ευθύνης: Οι απόψεις που διατυπώνονται από τους αρθρογράφους, δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις απόψεις, την οπτική γωνιά και τις συντακτικές πολιτικές του Ιδρύματος Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης Τουρκίας (TRT).

* Ο Δρ. Τάρεκ Τσερκάουι είναι ο συγγραφέας του βιβλίου “The News Media at War: The Clash of Western and Arab Networks in the Middle East” (Τα Μέσα Ενημέρωσης σε Πόλεμο: Η Σύγκρουση των Δυτικών και Αραβικών Δικτύων στη Μέση Ανατολή). Ο Τσερκάουι είναι ειδικός στον χώρο των στρατηγικών επικοινωνιών.