باید دانست – وقتی گرسنه هستیم تمرکزدر کار سخت می شود

     دربرنامه ای باید دانست امروزی مان، درمورد الگویی به نام (fon-figür) شخصی که هیچ تأثیری برطرح یاساختارفکری محتوای داستانی نداردیعنی رابطه پس زمینه وشکل درروانشناسی صحبت خواهیم کرد. اگرچه نام آن مانند یک اصطلاح تخنیکی به نظرمیرسد، امااین رابطه به موقعیتهای زیادی اشاره دارد که ما دائماً درزندگی روزمره خود تجربه میکنیم. گفتارخود رابا انتخاب یکی ازبارزترین مثال ها وگفتن این جمله آغازمیکنیم: «وقتی گرسنه هستیم، تمرکزدر کار برای ما سخت می شود».

      مفهوم گشتالت "geştalt" که در آلمانی به معنای "شکل" است، نام خود را به نظریه ای می دهد که جریانهای ادراک در روانشناسیتوضیح میکند. بر اساس شیوه ای برخورد گشتالت، جهان بیرونی، یعنی میدان واقعیت، یکپارچگی مستقل از اجزای تشکیل دهنده این میدان دارد. اگرچه این مفکوره با ضرب المثل «کل بیشتر از مجموع اجزای آن است» ذکر شده است، اما نظریه گشتالت عملاً مخالف این دیدگاه است. چیزی که روانشناسان گشتالت میخواهند برآن تأکید کنند این است که ذهن انسان ابتدا کل را درک میکند و سپس اجزای درون این کل را یکی بعد دیگری از هم متمایز می کند.

      نظریه گشتالت برای تبیین ادراک انسان، اصلی به نام رابطه «پس زمینه-شکل» یا «شکل-زمین» را معرفی می کند. بر این اساس، انسان اشیاء را در پس زمینه درک می کند. ما تمایل داریم بخشی از میدان بینایی را که توجه ما را به خود جلب می کند به صفت شکل و قسمت باقی مانده را به صفت زمین درک کنیم. اینکه چه شکلی خواهد بود و چه چیزی زمینه ساز خواهد شد، نه از ویژگی های محرک ها در دنیای بیرون، بلکه از اصل کار ادراک ما ناشی میشود. در این صورت، چیزی که برای یک شخص به عنوان یک شی تلقی میشود، ممکن است منحیث زمینه ای برای شخص دیگری عمل کند. یا ممکن است پس‌زمینه و شکل در طول زمان برای یک شخص تغییر کند.

     اصل «پیشینه-شکل» نیزمدلی است که درروانشناسی اجتماعی برای تعیین اولویت نیازهای انسان استفاده میشود. براساس این شیوه، نیازهای فیزیولوژیکی، روانی وجامعه شناختی انسان دریک بشقاب پراکنده است. این تصویرپیچیده یک پس زمینه ایجادمیکند. نیازاولویت ما به شکل ارقام متمایزظاهرمیشوند. ذهن ما دیگرپس زمینه را انتخاب نمیکند، بلکه شکل را انتخاب میکند. تا زمانی که این نیازبرآورده نشود، تمرکزبرنیازهای دیگری که درپس‌زمینه باقی میمانند برای ما دشوارودر برخی موارد غیرممکن است.

     به مثال ابتدای کلماتمان برگردیم، وقتی گرسنگی به صفت یک نیازجسمی به شکلی درمی‌آید، عناصر دیگرپس‌زمینه رانامرئی میکند. به همین دلیل است که وقتی درمکتب یا زندگیفعالیتهای روزمره ای مان گرسنه هستیم، تمرکزبرموضوع موردبحث دشوارمیشود. نظریه معروف سلسله مراتب نیازهای آبراهام ماسلوف روانشناس آمریکایی نیزبراین اساس استواراست. به گفته ماسلوف، نیازهای فیزیولوژیکی مانند تغذیه وتنفس درپایه هرم نیازها قراردارند. سپس مراحل امنیت، تعلق، عزت وخودشکوفایی میآید. فردی که نتواند نیازهای اولیه اش را در یک سطح برآورده کند، نمیتواندنیازهای سطوح بالاتررا برآورده کند.