تبصره ای بر آجندای امروز تورکیه و جهان-سیاست‌های تورکیه در سوریه در دوره جدید اردوغان
دوره جدید که اردوغان آن را "قرن تورکیه" توصیف می‌کند، پیامدهایی برای تورکیه و همچنین سیاست منطقوی و جهانی خواهد داشت
برنامه تبصره ای بر آجندای امروز تورکیه و جهان-جمعه ۴ آگست سال ۲۰۲۳ میلادی
در حالی که رجب طیب اردوغان پس از انتخابات‌های حساس مجدداً به صفت رئیس جمهور تورکیه انتخاب شد، ائتلاف جمهور موفق شد اکثریت پارلمان را به دست آورد. حال لازم است مطالعه کرد که این نتایج برای سیاست تورکیه درمورد سوریه چه معنایی خواهد داشت؟ سیاست احتمالی اردوغان و کابینه جدیدش در باره سوریه، در چهارچوب مذاکرات با رژیم اسد، مبارزه با تروریزم و مسئله پناهندگان چگونه شکل خواهد گرفت؟
تورکیه در روزهای 14 و 28 می برای بار دوم پای صندوق‌های رای رفت و ائتلاف جمهور به رهبری رجب طیب اردوغان که سرنوشت سیاسی کشور را مشخص کرد، در این انتخابات هم اکثریت پارلمان و هم ریاست جمهوری را به دست آورد. بدین ترتیب تورکیه پنج سال دیگر توسط اردوغان اداره خواهد شد. این دوره جدید که اردوغان آن را "قرن تورکیه" توصیف می‌کند، پیامدهایی برای تورکیه و همچنین سیاست منطقوی وجهانی آن خواهد داشت. دراصل تورکیه، دیگردرموقعیت کشوری قراردارد که ادعاهایی فراتر از یک قدرت منطقوی داشته و سعی می‌کند به یک بازیگر جهانی تبدیل شود. واکنون، در برنامه این هفته نتایج انتخابات را به سوریه تقلیل داده و به بررسی تاثیر دوران جدید اردوغان بر سیاست سوریه خواهیم پرداخت.
در دوره جدید، مطالعه چگونگی شکل‌گیری سیاست خارجی کنونی تورکیه تحت رهبری سیاسی اردوغان، بویژه در مورد سوریه، می‌توانست از طریق کابینه ای جدید امکان‌پذیر باشد، که چنین نیز شد. انتصاب حاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ملی سابق (میت) به صفت وزیر امور خارجه در این نقطه خودنمایی می‌کند. حاکان فیدان سیاستمداری‌ست که سال‌ها ریاست میت را بر عهده داشته، این سازمان را هم از نظر ظرفیت تخنیکی ونیز فعالیت‌های میدانی به طور جدی توسعه داده و منحیث یک قدرت صاحب حق سخن به تمامی فعالیت‌های نظامی، اطلاعاتی و سیاسی تورکیه به ویژه در مناطق درگیری مانند عراق، سوریه و لیبیا جهت داده است. این واقعیت که او اکنون بطور مستقیم مسئول سیاست خارجی خواهد بود، نشانگر تداوم سیاست تورکیه در چهارچوب مسایل عراق و سوریه خواهد بود. به همین ترتیب، یشر گولر رئیس لوی درستیزوالی اردوی تورکیه نیز صاحب خصوصیات مشابهی است. او یکی از چهره‌هایی است که هم از نظر سیاسی از عملیات‌های نظامی فرامرزی تورکیه درعراق و سوریه حمایت کرده وهم این عملیات‌ها را در میدان رهبری می‌کند. یشر گولر در کابینه جدید اردوغان وزیر دفاع شد که به معنای ادامه عملیات‌های نظامی کنونی است. و ابراهیم قلین که به صفت سخنگوی اردوغان و مشاور امنیت ملی عمل می‌کرد، اکنون به صفت رئیس میت منصوب شده و جایگزین فیدان میباشد. هرسه اسم یادشده نیز بصفت اسامی سازگار با اردوغان ویکدیگروحامی سیاست‌های فعال فعلی، نشان‌دهنده تداوم در سیاست خارجی مربوطه هستند. برای همین می‌توان پیش‌بینی کرد که سیاست اساسی تورکیه در مورد سوریه تغییر نخواهد کرد.
چالش‌های موجود دررابطه با سوریه درمقابل کابینه جدید بدون تغییرادامه دارند. دولت تروریستی کوچکی که پ‌ی‌د/ی‌پ ج شاخه سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ‌ک‌ک در سوریه سعی می‌کند در شمال شرق سوریه به ویژه در شرق فرات تاسیس کند، تهدید اصلی برای امنیت ملی تورکیه است. اگرچه تورکیه با عملیات نظامی فرامرزی ضربات جدی به این سازمان وارد کرده است، اما این سازمان با قدرت گرفتن تحت حمایت آمریکا به موجودیت خود ادامه می‌دهد. تلاش می‌کند از منابع طبیعی کشور درآمدزایی کرده و خود را از نظر ایدئولوژیکی تلقین کند. ولی، ازدیدگاه تورکیه، یگانه پرابلم مسئله ای سازمان تروریستی نیستند و چالشهایی که بر سرراه تورکیه قرار دارند عبارتند از:
1. مبارزه با تروریزم، یعنی از بین بردن کامل دولت تروریستی کوچکی که پ‌ک‌ک/ ی‌پ‌گ در تلاش است در منطقه تحت حمایت آمریکا ایجاد کند.
2. راه حل سیاسی برای حفاظت از تمامیت ارضی سوریه، یکپارچگی مخالفان با نظام سیاسی و انجام اصلاحات با دموکراتیک کردن رژیم اسد.
3. بازگشت مهاجران سوریه ای به کشور شان با دست‌یابی سوریه به امنیت، ثبات و فعالیت‌های سازندگی.
تورکیه نه تنها در زمینه مبارزه با تروریزم، بلکه در چهارچوب تمام موضوعات فوق‌الذکر، به شکل‌دهی به سیاست سوریه خود ادامه خواهد داد. اینکه مذاکرات سیاسی که در حال حاضر تحت ضمانت روسیه با رژیم سوریه انجام می‌شود، به نتیجه خواهد رسید یا خیر، تعیین‌کننده خواهد بود. اگر بتوان با امتیازات جزئی به یک نقطه مشترک رسید که در حال حاضر بسیار دشوار به نظر میرسد، تورکیه می‌تواند از طریق مذاکرات سیاسی به آنچه میخواهد دست یابد. ولی، در غیر این صورت، باید به عملیات‌های نظامی ادامه دهد. ضمن انجام این کار، تلاش خواهد کرد با بهره‌مندی از درگیری و کشمکش بین آمریکا، روسیه و ایران، امنیت ملی خود را تامین نماید.
نویسنده: جان آجون پژوهشگر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تورکیه
