Tarixdə bu gün: 1 may

***

   1886-cı ilin 1 mayında ABŞ-ın Çikaqo və digər şəhərlərinin fəhlələrinin 8 saatlıq iş tələbi ilə keçirdikləri tətil və nümayişlər polislə qanlı toqquşmalarla nəticələndi. Mayın 4-də Luisvil (Louisville) şəhərinin Haymarket bölgəsində mitinqdə bomba partladı, 7 polis öldü, 69-u yaralandı. Məhkəmə etirazçı fəhlələrin 4 başçısını edam cəzasına məhkum etdi.

  Üç il sonra - 1889-cu ildə isə İkinci İnternasionalın Paris Konqresində ABŞ (Çikaqo) fəhlələrinin xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə hər il 1 mayda zəhmətkeşlərin nümayiş keçirmək haqqı olması barədə qərar çıxarıldı və bu gün Zəhmətkeşlərin Beynəlxalq Həmrəylik Günü sayıldı.

  1 May bayram kimi keçmiş sovet ölkələrində xüsusi təmtəraqla qeyd edilirdi. SSRİ dağıldıqdan sonra ittifaq respublikalarının əksəriyyətində, o cümlədən Azərbaycanda 1 may bayram səviyyəsində keçirilmir.

***

  1945-ci ilin bu günü Sovet qoşunları faşist Almaniyasının paytaxtı Berlinin alınmasını başa çatdırdılar. Berlini məhz 1 may gününə qədər almaq haqqında Sovet komandanlığının əmri minlərlə sovet əsgərinin həyatı bahasına yerinə yetirildi.

***

  1 may 1960-cı ildə Amerikanın cəsus təyyarəsi “U-2” Sovet İttifaqı üzərindən uçarkən salındı və onun pilotu Frensis Qeri Pauers (Francis Gary Powers) tutuldu. Hadisə ABŞ və SSRİ arasında böhrana səbəb oldu.

***

  Türkiyə Radio Televiziya Qurumu – TRT 1961-ci il Konstitusiyasının 121-ci maddəsinə əsasən çıxan 24.12.1963 tarixli və 359 saylı qanunla Türkiyə respublikasının mülkü olaraq 1 may 1964-cü il tarixində quruldu. Həmin qanuna əsasən, radio-televiziya ilə bağlı bütün hüquqlar TRT-yə məxsus oldu. Görülən işlər nəticəsində ilk test yayımı 21 yanvar 1968-ci il tarixində axşam saatlarında paytaxt Ankaradan həyata keçirildi. Daha sonra 1970-ci ildə İzmir, 1971-ci ildə isə İstanbul studiyaları istifadəyə verildi. İlk qardaş kanalı TV 2 açılana kimi (daha sonrakı adları TRT 2 və TRT Haber) TRT 1 sadəcə TRT adlanırdı. Adında proqramın, ya da xəbərin hazırlandığı vilayətin adı da olub.

  6 oktyabr 1986-cı ildə TV 2-nin yayıma başlamasına görə TV 1 adnaldı. İnkişaf edən yayım texnologiyası ilə birlikdə 1982-ci ildə qismən, 1984-cü ildə isə tam rəngli yayıma keçdi. 1982-ci ildə “Eurovision” bağlantı mərkəzi istifadəyə verildi. TV 1 olan adı 1993-cü ildə TRT 1 olaraq dəyişdirildi. Loqosu 2001 və 2009-cu illərdə böyük miqyasda dəyişən TRT 1 sonuncu dəfə 19 may 2012-ci il tarixində loqo, intro və görüntü ölçüsünü dəyişərək 16:9 (geniş ekran) formatlı yayıma keçdi. Həmin gündən HD keyfiyyətində yayımlanan TRT 1 HD kanalı açıldı.

  Bu gün TRT-nin 10-dan çox qardaş televiziyası və 20-dən çox radiosu fəaliyyət göstərir.

***

  1 May Zəhmətkeşlərin Beynəlxalq Həmrəylik Günü 32 illik fasilədən sonra – 2010-cu ildən Türkiyədə qeyd olunmağa icazə verildi və İstanbulun Taksim Meydanında təşkil edildi.

***

1 mayda həm də bu tarixi şəxsiyyətlər xatırlanır.

   1934-cü ilin bu günü Azərbaycanın tanınmış yazıçısı İsi Məlikzadə dünyaya gəlib.

  Yaradıcılıq üslubuna görə novator yazıçılardan sayılan İ.Məlikzadənin əsərlərində milli kolorit özünü qabarıq büruzə verir. (1934-1995)

***

   1 may XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, tarixi romanlar müəllifi, yazıçı və publisit Məmməd Səid Ordubadinin xatirə günüdür.

  M.S.Ordubadi 1930-1940-cı illərdə yazdığı “Dumanlı Təbriz”, “Gizli Bakı”, “Döyüşən şəhər”, “Qılınc və qələm” əsərlərilə Azərbaycan ədəbiyyatına tarixi romanlar bəxş edib. O həm də “Koroğlu”, “Nizami”, “Nərgiz” operaları və “Beş manatlıq gəlin”, “Ürəkçalanlar” musiqili komediyalarının müəllifidir. (1872-1950) 

***