Kun tahlili 14- qism

Angliyada sobiq Rus josus Sergey Skripal va qizi Yulianing nerv gazi bilan mo’ljal qilib olinishidan keyin  Anglo-Sakson bloki sifatida ta’rif qilingan AQSh va Britaniya, umuman G’arblik o’lkalar bilan Rossiya o’rtasida jiddiy bir keskinlik sodir bo’la boshladi. Angliyaning  yo’nlandirilishi bilan o’lim hodisaning  ortida  Rossiyaning borligini  iddao  qilgan o’lkalar,  o’z reaksiyalarini Rus diplomatlarini mamlakatdan chiqarib yuborib ko’rsatdi. Rossiyaga qarshi reaksiya jihatida 25 o’lka (AQSh, Kanada, Avstraliya, Yangi Zelandiya va Yevropa Ittifoqi a'zolari mamlakatlar) jami  140 nafar Rus diplomatni o’lkalaridan  chegaralaridan  chiqarib yubordilar. Rus Tashqi ishlar vazirligi esa İddaolarni  yolg’onlab Skripal voqeasi bilan aloqali  Ingliz maxsus kuchlarini va Angliya razvedkasini aybladi. Davlatlarning tashqarisida xalqaro tashkilotlar  esa  NATOni  to’g’ridan Rossiyani  mo’ljal qilib olgan bir siyosat ta’qib etdi. NATO a’zosi bo’lgan Turkiya esa sodir bo’lgan  o’lim hodisasini  qoralagan, faqat na Rossiyani to’g’ridan ayblagan na ham boshqa o’lkalar kabi Rus diplomatlarni mamlakatlardan chiqarib yuborgandir.

SETA ( Siyosat, iqtisodiyot va jamiyat tadqiqotlari jamg’armasi) Tadqiqotchi- Yovzuvchi Jon Ajuning mavzuga doir fikr mulohazalarini e’tiboringizga havola qilamiz.

Rossiya va G’arb o’lkalar o’rtasidagi Skripal taranglik  “ Sovuq urush” davrini eslatsa ham, dunyoning yangi sharoitda  sovuq urushdan  bahs etish mumkin emas. Rossiyaning tarafdor  davlatlardan bir blok tashkil etib g’arb blogiga qarshi bir jabha tashkil etishini o’ylash esa  ratsional bir analiz bo’lishi mumkin emas. Rossiyaning Qrimni   o’ziga qo’shib olishi, Ukraina inqirozi bilan Rus- G’arb o’lkalari, iqtisodiy urushga boradigan saviyaga borsa ham   iqtisodiy sanksiyalar esa  ikki tomon orasidagi taranglikni yana ham  avj oldirgan. Oxirgi voqea esa Sabrkassasini toshirgan oxirgi voqea deb baholandi. Faqat G’arb olami ichki ziddiyatlar  boshda Germaniya bo’lib ba’zi o’lkalar  masalaga  yana ham  ijobiy ko’z  qarab Rossiya siyosatiga diqqat qaratdi.

Rossiya va G’arb o’rtasida sodir bo’lgan taranglik davom etar ekan, Turkiya muvozanatli bir tashqi siyosat ta’qib etmoqda. Turkiya o’zini bir tomonga qarashli his etmasdan, o’z milliy manfaatlarini nazarda  tutgan bir nazariya bilan siyosat yuritmoqda. Skripal  voqeasi, Turkiya NATO doirasida ittifoqdoshlar  bilan birdamlikda faqat Rus diplomatlarini chegaradan chiqarib yubormasdan

Rossiya bilan diplomatik taranglik to’siq bo’lmoqdadir. Alohida Turkiya yana o’z milliy manfaatlarini nazarda tutib Akkuyu atom elektr stansiyasining  poydevorini  qo’yish marosimini Turkiya Respublikasi Prezidenti Rajab Tayyib Erdo’g’an va Rus  Prezidenti Vladimir Putin barobar amalga oshirdi. Akkuyu atom stansiya 4- reaktordan tashkil topmoqda va birinchi reaktor 2023- yilida faoliyatga o’tishi kutilmoqda. Akkuyu  atom elektr stansiya jami 4800MWS elektr energiyasi ishlab chiqaradi, Turkiyaning  energiya ehtiyojining % 10 qondiradigan hajmda.

Ayni zamonda Rossiya bilan bir qatorda Turk oqimi loyihasini davom ettirgan va  dastlabda Rossiyadan Turkiyaga, ikkinchi bosqichda Bolqon o’lkalariga qarab uzaygan quvur loyihasini  davom ettirmoqda.

Turkiya amalga oshirgan boshqa energiya loyihasi bilan barobar, Turk oqimi Turkiyani energiya markazi holiga keltirish jihatida muhim bir qadam.

Turkiyaning  hamkorligi faqatgina Rossiya bilan emas, ayni zamonda Yevropa ittifoqi a’zolari va AQSh bilan  ham mustahkamlashtirmoda . Chunonchi Rossiyadan S- 400 havo mudofaa tizimi olishga qarata bitimlar imzolagan  Turkiya, ayni zamonda NATO o’lkalaridan ham havo mudofaa tizimi olish uchun uchrashuvlar o’tkazdi.

Bundan tashqari uchinchi bir havo mudofaa tizi sifatida Turkiya Fransiya va Italiya bilan birgalikda mahsulot ishlab chiqarish uchun tayyorlik bitimi  imzolandi. Turkiya qo’shimcha ravishda Turkiya F- 35  harbiy samolyot ishlab chiqarishda faol rol olgan bir o’lkadir. Faqat Turkiyaning NATO ittifoqdoshlari bilan FETO va PKK/YPG aloqali taranglik ham davom etmoqda. Ayni zamonda Rossiya bilan Qrim, Ukraina va Guta masalalarida muammolari bo’lgan Turkiya, muvozanatli bir tashqi siyosat ta’qib etib o’z milliy manfaatlarini maksimal qilishga harakat qilmoqda.

SETA ( Siyosat, iqtisodiyot va jamiyat tadqiqotlari jamg’armasi) Tadqiqotchi – Yovzuvchi Jon Ajunnbing mavzuga doir fikr mulohazalarini e’tiboringizga  havola qildik.