Kun tahlili 3-qism

                Sheysariyaning Jeneva shaharida, Shimoliy Kipr Turk Respunlikasi Prezidenti Mustafa Akinji bilan Janubiy Kipr Rum qismiy Lideri Nikos Anastasiadis o’rtasida uch kun davom etgan bir xalqaro konferensiya bilan yakunlangan, Kipr muammosiga yechim topish sa’y- harakati 18-  yanvarda yana uchrashishi qaror olindi.

18 - yanvardan e’tiboran Teknokratlar saviyasida davom etadigan uchrashuvlar, kafil o’lkalarning tashqi ishlar vazirlari tomonidan muhokama qilinadi va har qanday bir natija  borgan  taqdirda bosh vazirlar yig’ilishga  taklif qilinadi.

Jenevadagi uchrashuvlardan  so’ngra, en  muhim savol, “ Sammitdan ushbu  uchrashuvdan bir aniq natija chiqib chiqmasligi”,

Bu  savolga beriladigan eng to’g’ri  javobni  Birlashgan millatlar tashkiloti  Bosh kotibi  Antino Guterressning Jenevada uyushtirgan yig’ilishda  aytgan ” Kiprda ikki jamiyatli federal bir tuzilish uchun yechimga eng  yaqin nuqtadamiz” degan  jumlasi.

Kiprdagi ikki jamiyat liderlari o’rtasida taxminan 20 oydir davom etgan uchrashuvlarning eng muhim xususiyati tomonlarning eng bahsli mavzu   esa  muzokaralarning  eshiklarni butunlay yopmasdan, optimist va  umidlarining davomini ta’min etishdir.

Jenevada ham  vaziyat juda farqli  emas edi. Bu yerda, Kipr muammosiga yechim topib uyga qaytish umidi realist bir nazariya emasdi.

Kipr mavzusini yillardir ta’qib etgan mutaxassislar, bu aniq edi bu safar bir narsa  chiqmasligini zotan bilardik, faqat aloqalarning qanchalik  himoya qilinib  uchrashuvlarni davom ettirilishi muhim edi.

Uch kun jadal bir shaklda davom etgan muzokaralar natijasini  muhokama qilganda,

Akinji- Anastasiadis aloqalari, optimist sharoitni davom ettirishni bajarganliklarini aytish mumkin.

Ba’zi muhitlar, Jenevadagi konferensiyadan darhaqiqat bir natija olinmasdan yakunlandi deb muhokama qilsalar ham, ushbu konferensiyada ilk marotaba tuproq mavzusida o’z xaritalarini taqdim etishlari va bu xaritalarni  esa vaqti kelganda muzokara qilish uchun BMT tomonidan maxsus qutida saqlashini unutmaslik kerak.

Yana Kipr uchrashuvlari doirasida, Jenevedagi konferensiyada kipr muzokaralarining 6 tamal lavhasidan biri bo’lgan xavfsizlik va  kafillik, konferensiyada  ilk marotaba  bahsga ochilganini  ko’rmasdan kelmas kerak.  

xavfsizlik  va kafillar masalasi  muzokaralarda juda muhim bir lavha edi. Chunki Turk tomoni kafillik sistemasidan voz kechish Kipr xavfsizligi jihatidan va orolda o’tmishda sodir bo’lgan ba’zi baxtsiz voqealarning  yangidan sodir bo’lmasligi uchun mumkin emasligini  ma’lum qilinar ekan, Grek- Rum aloqasi 1974 tinchlik harakatidan so’ngra orolga huzur- halovat olib kelgan Turk askarlari Kiprdan chiqib ketishi jihatida jadal bir diplomatiya yuritilmoqda.

Turkiya Respublikasi Tashqi ishlar vaziri Mevlut Chavusho’g’lu, mavzu bilan tegishli bir savolga javob berar  ekan shunday dedi:

“ Shimoliy Kipr Turk Respublikasi va Turkiya Respublikasi bu mavzudagi  uslubi bir xil. Ya’ni Turkiyaning  kafilligi davom etar. Orolda Turk askarining mavjudiyati davom etadi.  Bu mavzu Turk xalqining voz kechilmas talabdir. Ular uchun hassas hayoti  bir mavzudir. Bu mavzudagi uslubimiz juda  ravshan.”

“ ikki jamiyatli,  federal davlatga juda yaqinmiz. Bu  masala xalqning referendum bilan tasdiq qilishi kerak bo’lgan bir yechim  yo’ldir. 

Buning  amaliy qilishi  quloy emas. Juda qisqa muddatda yechim kutmaslik lozim. Konferensiya qanchalik kerak bo’lsa, u qadar davom etadi.

Odil va davom ettirishi mumkin  bir yechim jihatida qilingan sa’y- harakat  natija  olishgacha davom etishini  kutamiz.

Jenevada,  kafil o’lka  tashqi ishlar vazirlari saviyasida namoyandalik qilingan va ayni saviyada

Uchrashuvlarni yangidan amalga oshadigan bizoat janob Chavusho’g’lu tomonidan izoh etilgan.

18- Yanvarda boshlaydigan jarayon Tashqi ishlar vazirlari  tomonidan ijobiy muhokama qilingandan so’ngra, belki Kipr muammosi uchun  yechim bitimi imzolash uchun, bu safar hukumat rahbarlari Shveysariyaga taklif qilinadi dedi. 1