Kun tahlili 50- qism

Al-Qoida Zavohiriy o'limidan keyin

AQSh razvedka xizmati  Afg'onistonning  poytaxti Kobulda Al-Qoida yetakchisi Zavohiriyni  yo’q qilishi o'tgan haftaning  muhim mavzulardan biri edi. 11-sentabr xurujlari va AQSh e'lon qilgan global terrorizmga qarshi urush masalasi muhokama qilindi. Biroq mavzuni turli o‘lchovlardan Zavohiriy  masalasini  aniqlash bilan  birga  ortidagi rejalarni ko’rib chiqish kerak.

SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeshiltashning bu boradagi  fikr va mulohazasini taqdim etamiz...

 Al-Qoida faolmi yoki yo'qmi degan nuqtai nazardan, Zavohiriyga qilingan hujum tashkilotga zarba bo'ldi degan taxmin noto'g'ri bo'lishi mumkin. Dinga murojaat qilish bilan kuchga kirgan mafkuralarni faqatgina shaxslar emas, balki ularning intellektual infratuzilmasi bilan birga ko'rib chiqish zarur. O'tmishda Zarqaviy, Lodin, Bag'dodiy yoki Qurashiylarning o'ldirilishi bilan dindan oziqlangan terrorga barham berishning iloji bo'lmadi. U holda Zavohiriyning “yo‘q qilinishi” boshqa vaziyatni yuzaga keltirmaydi.

Al-Qoida 11-sentabr xurujlaridan keyin orqaga chekinib, ijrochi tashkilot emas, balki intellektual tarqalish strategiyasiga amal qilgani diqqatga sazovordir. Shu nuqtai nazardan, u turli radikal tendentsiyalarni qo'llab-quvvatlaydigan  va boshqaradigan tushuncha bilan uyg'unlashtirishga qodir. 11-sentabr voqealarining psixologik pozitsiyasi bilan boshqa radikal tashkilotlarni ilhomlantirgan Al-Qoida o'zini referent tuzilmaga aylantiradi. Boshqacha aytganda, o'zaro intellektual ziddiyatlarga ega bo'lgan va osonlik bilan ajralib turadigan harakatlarning asosiy maqsadini eslatuvchi xarakter bo’ldi.

Al-Qoida kelajagi bilan bog'liq bir qancha turli omillar mavjud. Ulardan biri keyingi odamning  amal qiladigan  usul va faoliyatdir. Tashkilotning harbiy amaliyotlariga rahbarlik qilgan Misr maxsus kuchlarining sobiq xodimi Seyf al Adlning nomi ham tadqiqotchilar, amerikalik rasmiylar va Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) hisobotlarida keyingi rahbar sifatida tilga olinadi. AQSh Davlat departamenti Adlni qidiruvga berilganiga qaramay, Suriyadagi Al-Qoida tarafdorlarining Telegram kanallarida Sayf al-Adl hozirda Eronda hibsga olingani haqidagi iddao boshqa yetakchini ko‘rib chiqishni talab qilmoqda.

Yana bir ism – BMT hisobotida uchinchi o‘rinda turgan Muhammad Abbatay, Zavohiriyning kuyovi, “Al-Qoida”ning Afg‘oniston-Pokiston amiri, Abdurrahmon al-Magribiy nomi bilan tanilgan “As-Sahob” OAV direktori.

Yana bir omil – Tolibon Harakati Afg‘onistondagi boshqa guruhlarni ham nazorat ostida ushlab turishi ma’lum. Aymen az-Zavohiriydan farqli o'laroq, yangi rahbarning Tolibon bilan yuzma-yuz kelishi va hatto Yevropa va Amerika qit'alarini nishonga olishi va ularning yaqin geografiyada bo'lishining oldini olish ehtimoli kuchli. Bu imkoniyatning amalga oshishi yangi rahbarning Ayman az-Zavohiriyning  qasosini  olish uchun amerikaliklarga qarshi zo‘ravon va tezkor reaktsiyaga sabab bo‘ladigan harbiy siyosatdan foydalanish yoki musulmonlar yashaydigan geografiyada uzoq vaqt qolish istagi bilan bevosita bog‘liq. o'z  mavjudiyatini Afg'oniston-Pokiston mintaqasida xavfsizroq sharoitlarda sarflash.

  SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeşiltashning bu boradagi  fikr va mulohazasini taqdim etdik. 1