kun tahlili 14-qism

Tashrif bilan tomonlar o‘rtasida 10 milliard dollarlik savdo va sarmoyaviy shartnomalar imzolangani munosabatlarning istiqboli ko‘rsatkichidir.

1742530
kun tahlili 14-qism

   Birlashgan Arab Amirliklarining (BAA) amaldagi rahbari Muhammad bin Zayed Al Nahayonning Turkiyaga tashrifidan so'ng ko'plab kuzatuvchilar Turkiya-Ko'rfaz munosabatlarining kelajagini muhokama qila boshladilar. Zayedning Turkiyaga tashrifi, 2011-yildan beri ikki xil lagerga tashlangan va shiddatli kurash olib borayotgan ikki davlat munosabatlarida erishilgan nuqtani ko'rsatishi bilan hayratlanarli.Tashrif bilan tomonlar o‘rtasida 10 milliard dollarlik savdo va sarmoyaviy shartnomalar imzolangani munosabatlarning istiqboli ko‘rsatkichidir. So‘nggi o‘n yil ichida o‘zaro keskin siyosat olib borgan ikki davlatning iqtisodiy aloqalari bu qattiqqo‘llikdan  zarar ko’rmagan bo‘lsa-da, tashrif mintaqa kelajagi uchun muhim ma’noga ega.

SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeşiltashning bahosini taqdim etamiz.Ikki davlat bir muncha vaqtdan beri davom etayotgan yaqinlashish yo'lida o'zaro qadamlar tashlagan edi. Biroq, hech kim normalizatsiya bu qadar tez sodir bo'lishini kutmagan. Har ikki tomon uchun ham bu yaqinlashuv ortida qandaydir sabablar bor. Tashrif, avvalambor, uning mintaqaviy va global almashinuvining bevosita natijasi bo'ldi.Qo’shma Shtatlar Bayden ma’muriyatining Tramp davridagi Yaqin Sharq va Fors ko’rfazi bo’yicha siyosatini qayta ko’rib chiqishi Fors ko’rfazi davlatlarini, ayniqsa BAAni xavotirga soldi. Bayden hokimiyat tepasiga kelishi bilan Tramp BAA va Saudiya Arabistoniga taklif qilgan “boʻsh chek” siyosatini bekor qildi. Qolaversa, Bayden Tramp davrida Eronga nisbatan qoʻllagan “toʻliq bosim” siyosatidan yadro siyosati tufayli voz kechdi va bu holat Eronga qarshi kuchsiz boʻlgan Fors koʻrfazi davlatlarini izlanishga olib keldi.

Bunga javoban mintaqa davlatlari boshqa mintaqa davlatlari bilan keskinlikni kamaytirishga qaror qildi. Qolaversa, Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari o‘rtasida bir muddat davom etgan va Yaman masalasida ochiqroq paydo bo‘lgan ziddiyat ham ikki Fors ko‘rfazi davlati o‘rtasidagi uyg‘unlikni buzdi. Tashqi siyosatida ancha pragmatik va realistik bo'lgan BAA bu vaziyatni Turkiya bilan yaqinlashish imkoniyati sifatida ko'rdi va mintaqadagi boshqa davlatlar oldida harakat qilib, Anqara bilan keskinlik diplomatiyasidan voz kechib, normallashuv sari katta qadam tashladi. Albatta, mintaqadagi normallashuv to'lqini Qatarga nisbatan qamal siyosatining tugashi bilan boshlangan edi.

Turkiya uchun ham normallashtirish uchun mantiqiy asoslar bor. Chunki bunga biryoqlama jarayon sifatida qaramaslik kerak. Anqara, shuningdek, bir muddat ziddiyatda boʻlgan mintaqa davlatlari bilan ham normallashish izlamoqda. Misr, Isroil va Saudiya Arabistoni bilan bir oz oldinga siljish bo'lsa-da, hali to'liq natijaga erishilgani yo'q. BAA bilan normallashuv boshqa davlatlarga qaraganda tezroq sodir bo'ldi va Turkiya bu borada "ochiq diplomatiya" oldiga to'siq qo'yishni tanlamadi. Chunki Anqara yaqinda mintaqada oʻziga qarshi yuzaga kelgan blokadani buzishga intilmoqda. Buni Anqaraning Gretsiya va Janubiy Kipr atrofida tuzilgan ittifoqni hozirgi mavqeidan ko'p narsa yo'qotmasdan tarqatib yuborishga intilishining bir qismi sifatida ko'rish kerak. BAA bilan yaqinlashish ana shunday davrda yuz berdi.

Endi javob izlanayotgan asosiy savol - bu normallashuv yaqinlashuvga olib keladimi? Shubhasiz, BAA va Turkiya Liviya, Misr va Suriya kabi masalalarda turli siyosiy tushunchalarga ega. Biroq, BAA bilan normallashuv Turkiyaning Misr va Saudiya Arabistoni bilan yaqin aloqada bo'lishini ta'minlay oladi va keyin mintaqaviy tarangliklarni birma-bir hal qilish mumkin. Bularning barchasi amalga oshishi uchun kamida 2022 yilning birinchi choragini kutish kerak.

SETA / Xavfsizlik tadqiqotlari direktori Muallif Prof. Dr. Murat Yeşiltashning bahosini taqdim etdik.

 



Aloqador xabarlar