Turk dunyosiga bag’ishlangan umrlar-52

Bugun sizlar bilan o‘z asarlari va mehnati bilan ajralib turadigan buyuk olim, turkolog va akademik Prof. Dr. Zeynep Ko’rkmaz haqida gaplashamiz.

2223310
Turk dunyosiga bag’ishlangan umrlar-52

 

Bugun sizlar bilan o‘z asarlari va mehnati bilan ajralib turadigan buyuk olim, turkolog va akademik Prof. Dr. Zeynep Ko’rkmaz haqida gaplashamiz.

Prof. Dr. Zeynep Ko‘rkmaz o‘zining ilmiy yutuqlari va turk tili bo‘yicha olib borgan tadqiqotlari bilan turkologiya faniga katta hissa qo‘shgan olimdir. 1921 yilda Nevshehirda tug'ilgan Zeynep Ko’rkmaz bolaligidanoq tillarga bo'lgan muhabbati va o'rganishga bo'lgan qat'iyati bilan e'tiborni tortdi. Oʻrta taʼlimni Izmir Qizlar litseyida tamomlagach, 1940-yillarda Anqara universiteti til, tarix va geografiya fakultetining turk tili va adabiyoti boʻlimiga oʻqishga kirib, turkologiya sohasidagi sayohatini boshladi. Prof. Dr. Zeynep Ko‘rqmaz bakalavriatni tamomlagandan so‘ng 1944-yilda shu fakultetda assistent sifatida ilmiy faoliyatini boshlagan.

U o‘zining mehnatsevarligi va intizomi bilan 1957 yili dotsent, 1964 yili professor unvonini olib, universitetda turk tilidan dars berishda kashshof bo‘ldi.  1949 yilda Anqara davlat konservatoriyasida tarix o‘qituvchisi va boshqaruvchisi Mehmet Ko’rkmazga turmushga chiqdi va bu nikohdan ikki o‘g‘il dunyoga keldi. 1954 yilda Germaniyaga yuborilgan; U Gamburg universitetiga qarashli institutda mashhur turkolog Annemarie von Gabain va altaist Omeljan Pritsak bilan birga mehmon yordamchisi bo‘lib ishlagandan so‘ng 1955 yilda Turkiyaga qaytib keldi.

 1981-1983 yillarda Anqara universitetida turk tili kafedrasi mudiri va yangi turk tili kafedrasi mudiri lavozimlarida ishlagan. 1983-yildan beri Oliy Taʼlim Kengashida (YO’K) turli lavozimlarda xizmat qilgan Ko’rkmaz, 1988-yil oxirida yoshi tufayli nafaqaga chiqdi.  Zeynep Ko‘rkmazning asarlari turkologiya sohasida ma’lumotnoma manbasidir. “Turkiya turk tili grammatikasi”, “Grammatik atamalar lug’ati” va “Turk tili bo’yicha tadqiqotlar” kabi kitoblari turkologiya fanining ajralmas manbalaridandir. Qolaversa, u Jumhuriyat davri til inqilobi va uni boshlagan yetakchi Mustafo Kamol OTATURKni eng muvaffaqiyatli tasvirlagan kitoblari bilan ajralib turadigan ismdir. Otaturkning mashhur “Nutq” kitobini bugungi turk tiliga tarjima qilgan. Uning o‘z sohasidagi muhim tadqiqotlaridan biri turk tilining shevalaridir. Uning ko‘plab maqolalari bor, ayniqsa, eski turk tiliga oid. Zeynep Ko‘rkmazning durdona hisoblangan kitoblari bugungi kunda universitetlarda turkologiya fanidan darslik sifatida o‘qitilmoqda.

Prof. Dr. Ko‘rkmaz akademik yutuqlaridan tashqari turk dunyosi bilan o‘rnatgan aloqalari bilan ham ajralib turardi.

Ayniqsa, Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin mustaqillikka erishgan Turk Respublikalari bilan til va madaniyat sohasida muhim tadqiqotlar olib bordi va bu geografiya bilan akademik koʻpriklar oʻrnatdi.  Oliy Taʼlim Kengashi aʼzoligi, YO’K vitse-prezidenti, Turk Tili Jamiyati Bosh Aʼzosi, TDK Otaturk va Turk Tili Ishchi Guruhi Raisi va TRT Boshqaruv Kengashi aʼzosi. Ko'pgina rasmiy va ma'muriy vazifalarni o'z zimmasiga olgan prof. Dr. Zeynep Ko’rkmazning turk tilining turli sohalarida yozilgan 23 kitobi va 300 ga yaqin tadqiqot maqolasi bor.

Prof. Dr. Zeynep Ko’rkmaz xizmatlari uchun ko'plab milliy va xalqaro mukofotlarga loyiq deb topildi. Bundan tashqari, 1996 yilda Turk madaniyati tadqiqoti jurnalining Zeynep Ko’rkmazga bag'ishlangan 32-II jildi Turk madaniyati tadqiqot instituti tomonidan "Prof. Dr. Zeynep Korkmazga ehtirom" nomi bilan nashr etildi.  2004-yilda turkiy tillar jamiyati jamoasi tomonidan “Zeynep Ko‘rqmazning sovg‘asi” kitobi nashr etildi. Nihoyat, 2018 yilda uning shogirdi Prof. Dr. Leyla Karahanning Zeynep domlaga sovg‘a qilgan “Turk tili bilan yashash” kitobi chop etildi.

Zeynep Ko‘rqmaz nafaqat ilm-fan sohasida erishgan yutuqlari, balki shogirdlariga nur sochgan akademik sifatida ham yodda qoladi.

 U tarbiyalagan shogirdlari turkiy til bo‘yicha o‘qiganlari bilan o‘z sohalarida peshqadam bo‘lib, ilmiy merosini davom ettirdilar.

Intervyularidan birida “Turkcha bilan yashash qanday his?” deb so‘radi. Savolga shunday javob berdi: “Turkcha bilan yashash juda chuqur tuyg‘u.

Chunki til; bu xalqning mavjudligi, tarixi, madaniyati, moddiy va ma’naviy qadriyatlari yig‘indisini bildiradi. Shuning uchun turk til bilan yashash juda katta ish. Til bo'lmasa, odamning toshdan farqi yo'q. Lekin til hamma narsaga jon beradi. “Til xalqning eng qadimgi tarixidan to hozirgi kungacha bo‘lgan taraqqiyotini barcha asarlari va vakillari bilan ochib beradigan mavjudotdir”. Bu bilan Zeynep Ko‘rKmazning ilmga, turk tiliga hurmatini ko‘ramiz.

Bugun 103 yoshni qarshilayotgan turk  ilmning buyuk chinori Zeynep Ko‘rqmaz yoshi ulug‘ bo‘lishiga qaramay ilmiy izlanishlarini davom ettirib, bizlarga o‘rnak bo‘lishda davom etmoqda. Uning qat’iyati ilmga bo‘lgan ishtiyoqi qanchalik chuqur ekanini ko‘rsatadi.

Hurmatli tinglovchilar, bugun akademik va turkolog prof. Dr. Zeynep Ko‘rqmaz haqida qisqacha to‘xtalib o‘tildi. Umrini turk dunyosiga bag‘ishlagan Zeynep Xo‘janing asarlari va bu qat'iyat va bilim birlashsa, qanday buyuk meros qolishi mumkinligini ko'rsatadi.

 Turk dunyosiga bag’ishlangan umrlar ” dasturi



Aloqador xabarlar