Energiya kun tartibi-40

Dunyoni yoritib turuvchi quyosh hamisha sivilizatsiyalar va tarixning shakllanishida eng muhim omil bo‘lib kelgan. Daladagi bug‘doydan tortib, ko‘chadagi odamgacha yer yuzidagi barcha tirik jonzot quyoshning oziqlantiruvchi kuchiga muhtoj...

Biroq, sanoat inqilobi bilan energiyaga bo'lgan ehtiyojning ortishi nafaqat quyoshning isituvchi tomonini, balki energiya ishlab chiqarish salohiyatini ham ochib berdi.

Quyoshdan elektr energiyasi ishlab chiqarish tarixi 1839 yilga borib taqaladi. Bunga Fransuz olimi Edmond Bekkerel tomonidan asos solingan. Nazariya birinchi marta 1954 yilda u ustida olib borilgan tadqiqotlar natijasida savdoda o’z aksini topgan. Birinchi quyosh batareyalari 1954 yilda AQShda ishlab chiqarilgan.

Quyosh energiyasi Turkiyaning kun tartibiga 1970-yillarda kirib kelgan. Dunyoda quyosh energiyasi texnologiyasidagi o'zgarishlarga parallel ravishda universitetlar, davlat va xususiy sektorlar tomonidan ham katta hissa qo’shildi.

Quyosh energiyasi bo'yicha birinchi milliy kongress 1975 yilda Izmirda bo'lib o'tdi. 1975 yilda Yaqin Sharq Texnika Universitetida birinchi passiv quyosh energiyasi dasturi ishlab chiqildi.

Turkiya o'zining geografik joylashuvi jihatidan sezilarli darajada quyosh energiyasi salohiyatiga ega... Turkiya Energetika vazirligi tomonidan tayyorlangan Quyosh energiyasi salohiyati atlasi (GEPA) ma'lumotlariga ko'ra, jami quyosh nurlari kunlik 7,5 soat, yiliga 2 ming 737 soatni tashkil qiladi.

Xuddi shu atlasga ko'ra, Turkiyada ta’minlanadigan yillik jami quyosh energiyasi 1 ming 527 kWh / m² va kunlik miqdori 2 kWh / m² ekanligi aniqlandi.

Bu maʼlumotlardan kelib chiqqan holda sarmoyalar har kuni ortib bormoqda... 2024-yil avgust oyi oxiriga kelib Turkiyaning oʻrnatilgan quvvati 113.932 MVtga yetdi.

Qayta tiklanadigan energiya 2024 yil avgust oyi oxiri holatiga ko'ra o'rnatilgan quvvatni resurslar bo'yicha taqsimlashda muhim o'rin tutadi.

Ushbu energiyaning taxminan 42 foizi fotoalbom yoqilg'ilar tomonidan ta'minlansa, qayta tiklanadigan energiya ulushi deyarli 60 foizni tashkil qiladi.

Elektr energiyasining 28,3 foizi gidravlika, 10,8 foizi shamol, 1,5 foizi geotermal energiya manbalari hisobidan ta’minlanadi.

Qayta tiklanadigan energiyada eng muhim ishlab chiqarish manbalaridan biri quyoshdir... Turkiya elektr energiyasining 16,2 foizini quyosh energiyasidan oladi. Bundan tashqari, Turkiyada jami 29 ming 163 nafar quyosh elektr stansiyasi mavjud.

Biroq, mavjud potentsialdan eng yuqori darajada foydalanish uchun turli xil ilovalar ham huquqiy infratuzilmaga ega bo'ldi. Bularga suzuvchi quyosh elektr stansiyalari kiradi.

Turkiyaning suzuvchi quyosh energiyasi salohiyati taxminan 80 ming megavatt deb hisoblanmoqda.

O'rnatish uchun tuproq yoki qattiq zamin talab qilmaydigan suzuvchi quyosh elektr stantsiyalarini joylashtirish uchun statsionar dengiz zonalari, gidroelektrostantsiyalarning suv omborlari va ichimlik suvi hamda oqava suvlar to'planadigan sun'iy ko'llar yetarli.

Suzuvchi quyosh elektr stansiyalari suv havzalari joylashganligi sababli qishloq xoʻjaligi, sanoat yoki tijorat yerlarida qoʻllaniladigan quyosh elektr stansiyalari bilan raqobatlashmaydi. Yer va tomni talab qiladigan boshqa quyosh elektr stantsiyalari bilan taqqoslaganda, ular aholi punktlari yaqinida o'rnatilishi mumkin.

Yerga asoslangan panellar bilan taqqoslaganda, suzuvchi quyosh elektr stantsiyalari dinamik harakatni ta'minlaydi va soyaga tobe bo'lmasdan ishlashi mumkin. Suzuvchi quyosh elektr stansiyalarida chang va kirni ushlab qolishning juda past darajasi samaradorlikning pasayishini oldini oladi.

Bu sarmoyalarning barchasi bilan Turkiyaning quyosh energiyasi quvvati kelgusi 10 yil ichida 500 foizga ortib, taxminan 53 gigavattga yetishi kutilmoqda. Shunday qilib, quyosh energiyasi elektr energiyasi ishlab chiqarishning eng muhim manbaiga aylanishi rejalashtirilgan.

Dunyo har yili quyosh energiyasiga investitsiyalarni ko'paytirmoqda.

2023 yilda butun dunyo bo'ylab ishlab chiqarilgan elektr energiyasining 5,5 foizi quyosh energiyasi hisobiga ta'minlangan. Quyosh energiyasidan foydalanish 23,2 foizga oshdi. Global elektr energiyasi ishlab chiqarishdagi eng katta yillik o'sish quyosh energiyasi sifatida belgilandi.

Xitoy 306 ming 973 MVt ishlab chiqarish bilan quyosh energiyasi ishlab chiqarishda birinchi o'rinda.

Uning ortida 95 ming 209 MVt bilan AQSh va 74 ming 191 MVt bilan Yaponiya turibdi. Bu davlatlardan keyin Germaniya, Hindiston, Italiya, Avstraliya va Janubiy Koreya turadi. Turkiya quyosh energiyasidan elektr energiyasi ishlab chiqarish bo'yicha birinchi 20 talik orasidan joy olgan.