amérika qoshma ishtatlirining yawroasiya siyasiti

amérika qoshma ishtatlirining yawroasiya siyasiti dairiside tashqi ishlar ministiri mayk pompéyoning 31 – yanwardin 3 – féwralghiche ukraina, bélarusiye, qazaqistan we özbékistan qatarliq ellerge qilghan ziyariti we arqa körünüshi.

1354642
amérika qoshma ishtatlirining yawroasiya siyasiti

amérika qoshma ishtatlirining yawroasiya siyasiti

türkiye awazi radiyosi: amérika qoshma ishtatliri tashqi ishlar ministiri mayk pompéyo 2020 – yili 31 – yanwardin 3 – féwralghiche ukraina, bélarusiye, qazaqistan we özbékistan qatarliq ellerde ziyarette boldi. yéqinqi mezgillerde amérika qoshma ishtatlirining yawroasiyadin esker chékindürgenliki toghruluq talash – tartish qiliniwatqan bir peytte, pompéyoning bu ziyariti ehwalning undaq emeslikini körsitidu.  

pompéyo rayonluq ziyaritini ukrainadin bashlidi. hemmige melumki, ukraina rusiye bilen bolghan riqabitide hemishe amérika qoshma ishtatliri bilen yawropa ittipaqigha tayinidu. biraq ukraina - amérika qoshma ishtatliri munasiwetlirini nöwette eng yüksek sewiyede déyishke bolmaydu. «istiratégiyelik munasiwet» déyiliwatqan bolushigha qarimay, amérika qoshma ishtatliri kiyéwgha hazirghiche yéngi bash elchi teyinligini yoq. amérika qoshma ishtatliri pirézidénti donald trampning ukraina alahide wekilining wezipisimu téxiche bosh turuwatidu. amérikida trampqa qarshi bashlitilghan wezipisidin qaldurush tekshürüshige ukrainaning ismi ariliship qalghanliqi üchün, aldinqi yili ötküzülgen saylamda ghelibe qilip wezipige olturghan ukraina pirézidénti wladimir zéléniskining tunji amérika ziyaritimu ishqa ashqini yoq. bu mesile terepler arisida muhim kozérgha aylinip qéliwatidu. shunche köp selbiyliklerge qarimay ikki terep munasiwetlirining dawamlashturulidighanliqi we amérika qoshma ishtatlirining yawroasiya siyasitide ukrainaning alahide orun tutidighanliqini éytish mumkin.

pompéyo 1 – féwral küni bélarusiyege ötti. rusiye bilen pütünlishish we énérgiye mesililiride moskwa bilen birdeklik hasil qilalmighan bélarusiye, aridin 26 yil ötkendin kéyin amérika qoshma ishtatliri tashqi ishlar ministirini kütüwaldi. ziyaret harpisida bélarusiye pirézidénti aléksandir lukashénko rusiyedin qamdawatqan énérgiye éhtiyajini zörür tépilghanda amérika qoshma ishtatliridin qamdaydighanliqlirini qeyt qildi. amérika qoshma ishtatliri buninggha bélarusiyeni «wiza cheklimisi qoyulidighan döletler tizimliki» din chiqiriwétish bilen jawab qayturdi. lukashénko bilen pompéyoning uchrishishida, amérika qoshma ishtatlirining yéngi bash elchixana qurulushi, 2008 – yildin buyan bosh turuwatqan bash elchixanilargha bash elchilerning teyinlinishi, néfit ékisporti qatarliq mesililer muzakire qilindi. bu ziyaret ikki terep munasiwetlirining eng qisqa waqit ichide normallishishida türtkilik rol oynaydu. biraq lukashénkoning buni kirémil sariyi bilen bolghan muzakiriliride kozér qilip ishtilidighanliqi nahayiti roshendur.

pompéyo 2 – féwral küni nursultanda qazaqistan rehberliri bilen körüshti. pompéyoning qazaqistan ziyaritining küntertipide, amérika shirketlirining qazaqistandiki paaliyetliri, amérika – qazaqistan soda – iqtisad munasiwetliri we xitayning az sanliq milletlerge qarita yolgha qoyuwatqan siyasetliri qatarliq mesililer bar idi. pompéyo nursultanda xitaydin kelgen qazaq kishilik hoquq paaliyetchiliri bilenmu körüshti. bu uchrishish, amérika qoshma ishtatlirining uyghur élidiki kishilik hoquq depsendichiliklirini xitaygha qarshi kozér qilip ishlitidighanliqidin dérek béridu.

pompéyo 3 – féwral küni tashkentte özbékistan rehberliri bilen bir yerge jem boldi, hemde C5+1 yighinigha qatnashti. bu yighin ayrim bir pirogrammining témisi bolghanliqi üchün, bu yerde pompéyoning özbékistan ziyaritining tepsilati heqqide toxtalmaymiz.

2018 – yilliq istatistikiliq melumatlargha qarighanda, amérika qoshma ishtatlirining ukraina bilen bolghan soda omumiy sommisi 4 milyard, qazaqistan bilen bolghan soda omumiy sommisi 2.1 milyard, bélarusiye bilen bolghan soda omumiy sommisi 500 milyon, özbékistan bilen bolghan soda omumiy sommisi 300 milyon dollar iken. amérika qoshma ishtatlirigha nisbeten élip éytqanda, bu döletler toliraq rusiye we xitaygha qarshi paaliyetlerni élip bérish, ularni yénigha tartish jehettin nahayiti zor ehmiyetke ige. bolupmu rusiyeni töt tereptin qorshash üchün bu döletler bilen bolghan munasiwetler nahayiti muhimdur. hemmige melumki, amérika qoshma ishtatliri 29 – yanwar küni rusiyege yéngi émbargolarni yürgüzüshke bashlidi. mezkur rayon döletlirige nisbetenmu qirimning bésiwélinishidin kéyin rusiyeni tizginleydighan küch süpitide amérika qoshma ishtatliri bilen bolghan munasiwetlirini normal halette dawamlashturush nahayiti zor ehmiyetke ige.

türkiye yawroasiyaning muhim döletliri hésablinidighan ukraina, bélarusiye, özbékistan we qazaqistan bilen bolghan munasiwetlirini mustehkemlep,  rayondiki nopuzini kücheytmekte. rayon döletliri bilen pikir birliki hdsil qilish pütkül rayongha paydiliqtur. jumhur reis rejep tayyip erdoghanning bu yil ukraina we bélarusiyede ziyarette bolushi, qazaqistan we özbékistan rehberlirini kütüwélishimu bu ghayigha yétishte muhim rol oynaydu.



مۇناسىۋەتلىك خەۋەرلەر