uyghur mesilisi we axbarat saheside xitay bilen gherb otturisidiki toqunush

uyghur mesilisi we axbarat saheside xitay bilen gherb otturisidiki toqunush.

abdresul ishaqow

yéqinqi künlerde uyghurlar mesilisi üstidin xitay bilen gherb otturisida axbarat sahesidiki toqunushning köpiyiwatqanliqigha shahit boluwatimiz. aldi bilen, bu mesilige munasiwetlik eng yéngi özgirishlerge bir qur nezer tashlap chiqayli.

2021-yili, 4 – féwral küni, engiliye xitay xelq jumhuriyitining  «CGTN (xitay yershari téléwiziyesi)» ge cheklime qoydi. engiliyelikler CGTN ning taqilishining sewebining, bu qanalning sahibi teripidin emes, eksiche xitay kompartiyesi teripidin bashqurulushi ikenlikini ilgiri sürdi. «‹ The Telegraph› géziti» mu ilgiri, engliye dölet bixeterlik orgini MI5 ning, zhurnalist tonigha orunuwélip jasusluq qilghan 3 xitayning chégradin qoghlap chiqirilghanliqini yazghanidi.

2021-yili, 5 – féwral küni, xitay taratqulirida, 24 madde halitide gherbning uyghur éli heqqidiki xewerliri we maqalilirini öz ichige alghan chong hejimlik maqale élan qilindi. shinxua agéntliqi teripidin élan qilinghan maqalide, gherb taratqulirida élan qilinghan uyghurlar heqqidiki xewerler, bolupmu mayk pompéyo we adrian zénzning bayanatliri ret qilinishqa urunuldi.

xitayning resmiy «‹ rénmin ribaw› xelq géziti», 2021-yili, 8-féwral küni, firansiyelik yazghuchi maksiim wiwas bilen ötküzülgen söhbet xatirisini élan qildi. maksiim wiwas,  2020-yilining axirliri, firansuz tilida, uyghur élining weziyiti heqqide, «uyghurlar, yalghan xewerlerge xatime bérish» namliq kitabini élan qilghanidi. wiwas, mezkur  gézitning ziyaritini qobul qilghanda, xitayning térrorizmning aldini élish namidin  uyghur élida tashlawatqan qedemlirini qollaydighanliqini, gherbte amérika qoshma ishtatlirining merkiziy axbarat idarisining rehberlikide xitaygha qarshi tetür teshwiqatlarning élip bériliwatqanliqini ilgiri sürdi.

2021-yili, 9 – féwral küni, xitay amérika qoshma ishtatlirining Clubhouse ammiwi taratqu torini cheklidi. yéqinqi mezgillerde, Clubhouse torida, uyghur élidiki «telim - terbiye lagérliri»  heqqide daim munazire élip bériliwatatti. 2020-yili, aprél éyida yolgha qoyulghan Clubhouse yumtali, yéqinqi aylarda xitayda tézla alqishqa érishishke bashlighanidi.

2021-yili, 11 – féwral küni, béyjing hökümiti «xitayning milliy menpeetlirige zit» we «qanunsiz» dégendek sewebler bilen, engliyening «‹BBC World News› téléwiziye qanili» ning bu dölettiki paaliyetlirini cheklidi. eslide, bu hem CGTN ning taqilishining sewebi, hemde BBC diki uyghurlar toghrisida tarqitilghan xewerlerge naraziliq idi.

féwralning bashlirida, 180 kishilik hoquq teshkilati béyjingda  ötküzülüshi pilanlanghan 2022-yilliq qishliq tenheriket musabiqisini bayqut qilish toghruluq chaqiriqta boldi. 180 kishilik hoquq teshkilati aldinqi aymu shundaq chaqiriqta bolghan, emma shu waqitta trampning yighilishi küntertipide bolghachqa, tégishlik inkas qozghitalmighanidi.

bu ariliqta, seudi erebistanning béyjingda turushluq bash elchisi eli ubeyd ellahirining we pakistan kéngesh palatasi tashqi munasiwetler komitétining reisi mushahid hüseyin seyyidning, béyjingning uyghur mesilisige munasiwetlik siyasetlirini qollaydighanliqini bildürgen söhbet xatirisi élan qilindi.

yéqinqi özgirishlerdin körüwélishqa boliduki, axbarat sahesidiki xitay-gherb toqunushi kesliship ketti. terepler bir-birining axbarat wasitilirini chekleshke bashlidi. baydin hökümitining trampning bu mesilidiki siyasitini dawamlashturidighanliqini isharet qilishi, axbarat sahesidiki toqunushning aldimizdiki mezgilde téximu keskinliship kétish éhtimalliqining yuqiriliqini körsitidu. béyjingni asas qilghan xewerler we bayanatlarning, rusiye, pakistan qatarliq döletlerdimu élan qilinishidin, xitayningmu bu jehette yalghuz emesliki bilinip turidu. xitayningmu, gherbningmu öz menpeetliri üchün uyghur mesilisini kozérgha aylanduruwélishni nishan qiliwatqanliqini untup qalmasliq kérek.