türkiyening pethi qilinishida muhim rol oynighan qomandan

türkiye awazi radiyosi xewiri: «afshin» ottura asiyada üsrushene rayonining bashquchghuchilirigha bérilgen unwandur. ghazi afshin beg selchuqiylar dölitining eng meshhur ghaziysi we begliridin biridur. türkiyening pethi qilinishida eng bashtin orun alghan selchuqiylar  begliridindur. 1063 – yili sultan alp arslanning textke olturushidin kéyin wan xorasan türkmenliri yerlishishke bashlighan bir rayon idi. 1066 – yildin étibaren hajib gümüsh tekin qomandanliqidiki oghuz begliri arisida afshin begmu bar idi. murat we dijle deryalirini boylap köpligen jaylarni pethi qildi. nizip we adiyaman rayonini pethi qilip, sherqiy jenubiy anadoluda tunji türkmen fatihliri qataridin orun alghan afshin beg, urfa rayonining wizantiyelik générali aruandanosni meghlub qilip, rayonning pethi qilinishida muhim rol oynidi.

 ghazi afshin beg selchuqiylar döliti bégi gümüsh tekinning qérindishini exlet rayonida öltürgendin kéyin, gümüsh tekin bilen düshmenliship qaldi. shuning bilen, gümüsh tekinge qarshi heriketke ötüp, uni öltürdi. bu weqedin kéyin sultan alp arslanning ghezipidin qorqup, gherb terepke ketti we antepkiche bolghan jaylarni pethi qildi. kéyinche yeni 1068 – yili anteptin yolgha chiqip, antakyani qorshaw astigha aldi.

afshin beg bu jeryanda sultan alp arslanning özini kechürüm qilghanliqini uqqandin kéyin, antakyadiki wizantiye garnizoni bilen kélishim imzalap, melum miqdarda baj tölesh sherti bilen qorshawni bikar qildi we sherq terepke qaytti. aridin bir yil ötkendin kéyin qizilirmaq deryasi boylirigha yürüsh qilghan afshin beg wizantiye impératori romanos diogénis helebke yürüsh qilghan pursettin paydilinip, chaqmaq tézlikide wizantiye impériyesining gherbiy anadolu rayonigha yürüsh qildi. eskishehir we istanbul tereplerni pethi qildi. romanos diogénisning özini teqib qilish üchün yolgha chiqqanliqidin xewer tapqan haman, konya arqiliq chuqurowagha bérip, shu yerdin antakyani qorshidi. bu uning antakyani ikkinchi qétimliq qorshishi bolup, qorshaw tamamlandighandin kéyin, sheher ahalisini özige baj tapshuridighan qilip, sherqqe, exletke qaytti.

1070 – yili selchuqiylar  begliridin bolghan we sultan alp arslanning qiz qérindishi gewher xatunning yoldishi er basgan selchuqiylar dölitige asiyliq qilip,  qol astidiki bir guruppa türkmen bilen birlikte wizantiye impériyesidin panahliq tiligenidi. bu waqitta wizantiye impériyesining chégrasi etrapida romanos diogénisning qomandanliridin manuél komnénos bilen uchrashqan er basgan uningdin panah tartip kelgenlikini éytqan bolushigha qarimay, uni ishendürelmidi. shuning bilen, manuélge qarshi urush qilishqa mejbur boldi. urushta manuél komnénos yéngilip, er basgangha esirge chüshti. er basgan manuél komnénosqa özining selchuqiylar döliti sultanichin qéchip, panahliq izdep bu yerge kelgenlikini éytti. yene bir tereptin, sultan alp arslanmu er basganni tutup kélish üchün afshin begni ewetkenidi.

afshin beg istanbul yéqinlirighiche er basganning izidin qoghlap mangdi. biraq qish yéqinlashqanliqi üchün exletke qaytti. andin sultan alp arslan bilen birlikte kéler yili yazdiki malazgirt urushigha qatnashti. 1077 – yili süriye rayonini melik tutushqa tartuq qilghan sultan melikshah afshin begni tutushning emrige berdi. tutushning yene bir oghuz bégi bolghan atsizni demeshqte öltürüshidin kéyin, tutushqa bolghan ishenchisi töwenlep ketken afshin beg uningdin ayrildi. 1078 - yili shimalgha yürüsh qilip, antakyani qorshaw astigha aldi. tutushmu antakyani talan – taraj qilghan afshin begke qarshi atlanghanidi.

 melik tutushning özige qarap kéliwatqanliqidin xewer tapqandin kéyin, afshin beg diyarbaqir rayonigha qarap yürüsh qildi. afshin beg antakya ahalisigha bu qétimmu baj – séliq tapshurush tüzümini yolgha qoyghanidi. afshin beg diyarbaqirgha ketkendin kéyinki weqeler toghruluq tarixiy menbelerde héchqandaq melumat yoq. u, shu weqedin kéyin wapat bolghan bolushi mumkin.

ghazi afshin beg wizantiye qoshunlirigha qarshi gherbiy anadolughiche sozulghan rayonlarni pethi qilish heriketlirini élip barghan meshhur bir musulman türk bégi idi. uning romanos diogénisning izidin qoghlishi jeryanida ishletken taktikiliri, qollanghan tedbirliri we wizantiye impériyesining ichki rayonlirigha qilghan yürüshliri malazgirt urushining aldida diqqet qozghighan eng chong herbiy weqelerdin hésablinidu.

büyük selchuqiylar dölitining meshhur qomandani ghazi afshin begni cheksiz iptixarliq we minnetdarliq tuyghusi ichide menggü yad étimiz.