fidanning shimaliy qibris ziyariti we türkiye – shimaliy qibris türk jumhuriyiti munasiwetliri

türkiyening tashqi siyasitige nezer  (3)

2230876
fidanning shimaliy qibris ziyariti we türkiye – shimaliy qibris türk jumhuriyiti munasiwetliri

fidanning shimaliy qibris ziyariti we türkiye – shimaliy qibris türk jumhuriyiti munasiwetliri

(doktor jemil doghach ipek)

xelqara munasiwetler mutexessisi 

türkiye jumhuriyiti tashqi ishlar ministiri xaqan fidan shimaliy qibris türk jumhuriyitide ikki künlük ziyarette boldi. xaqan fidan shimaliy qibris türk jumhuriyiti jumhur reisi ersin tatar, parlamént bashliqi ziya öztürkler, bash ministir ünal üstel we tashqi ishlar ministiri tahsin ertughruloghlu bilen körüshti. bash ministirliq mehkimisidiki uchrishishqa muawin bash ministir, sayahet, medeniyet, yashlar we muhit asrash ishliri ministiri fikri ataoghlu, qurulush we qatnash ishliri ministiri erhan ariqli qatnashti. xaqan fidan yene jumhuriyetchi türk partiyesi reisi tufan erhürman we xelq partiyesi reisi qudret özersay bilenmu körüshti.

türkiye tashqi ishlar ministiri xaqan fidan shimaliy qibris türk jumhuriyiti jumhur reisi ersin tatar tatar bilen birlikte ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighinida, qibris türkliri duch kéliwatqan yétim qaldurush siyasitining pütkül xelqara jemiyet süküt qilidighan insaniyetke qarshi jinayetke aylanghanliqini eskertti, hemde xelqara jemiyetning qibrisning ikki döletlik ornini qanuniy asasqa ige qilishi kéreklikini tekitlidi.

türkiye jumhuriyiti bilen shimaliy qibris türk jumhuriyiti otturisidiki munasiwetler tarixiy, medeniyet we istratégiyelik rishtiler bilen shekillengen bolup, chongqur hemkarliq we hemnepeslik asasida rawajlandi.

qibris arili 1571-yili türk impériyesi hakimiyitining tewelikige ötti we texminen üch esir osmanli impériyesining bashqurushida boldi. 1878-yili aral biritaniye impériyesige ötküzüp bérildi we 1960-yili qibris jumhuriyiti nami bilen musteqilliqqa érishti. biraq, 1963-yili qibris rum teripining qibris türk xelqige qarshi bashlighan hujumliri we asasiy qanun tüzümini buzush urunushliri netijiside, qibris türkliri dölet organliridin chetleshtürüldi we éghir bixeterlik tehditlirige duch keldi. bu ehwal 1974-yili girétsiyediki herbiy hakimiyet  qollighan siyasiy  özgirish we énosis (qibris aralini girétsiyege qoshuwélish) urunushi bilen téximu xeterlik halgha keldi. türkiye 1960-yilqi kapalet kélishimining belgilimiliridiki heq - hoquqliri we mesuliyetliri dairiside, qibris türk xelqining bixeterlikini qoghdash we araldiki asasiy qanun tüzümini qayta tiklesh meqsitide 1974-yili 20-iyul küni tinchliq herikitini qozghidi. bu heriket qibris türklirining mewjutluqi we heq - hoquqlirini kapaletke ige qildi.

1983-yili 15-noyabir küni qibris türk xelqi öz teqdirini özi belgilesh hoquqini qollinip shimaliy qibris türk jumhuriyitini élan qildi. türkiye shu küni shimaliy qibris türk jumhuriyitini étirap qilghanliqini jakarlidi, arqidinla özara elchixanilar échildi. bu basquch ikki dölet otturisidiki diplomatik munasiwetlerning resmiy asaslirini shekillendürdi.

türkiye we shimaliy qibris türk jumhuriyiti xelqara sehnilerde bir-birining heq-menpeetlirini qoghdap, qibris mesilisining adil hel qilinishi üchün hemkarliship kelmekte. bolupmu birleshken döletler teshkilati dairiside élip bériliwatqan söhbetlerde, türkiye qibris türk terepning hoquqta barawerlik orni we igilik hoquqining étirap qilinishi kéreklikini tekitlimekte. 2008-yili bashlanghan we herxil mezgillerde üzülüp qalghan söhbet basquchlirida, türkiye we shimaliy qibris türk jumhuriyiti aralda uzun muddetlik tinchliq ornitish üchün nahayiti zor tirishchanliq körsetmekte. emma, qibris rum teripining muresseleshmes pozitsiyesi sewebidin söhbetlerde kütülgen ilgirilesh hasil qilinalmidi.

türkiye bilen shimaliy qibris türk jumhuriyiti otturisidiki iqtisadiy munasiwetler, herxil kélishimler we hemkarliq kélishim layiheliri bilen qollap-quwwetlenmekte. ikki dölet otturisida 1983-yili imzalanghan soda - iqtisadiy hemkarliq kélishimi iqtisadiy munasiwetlerning asasini shekillendürdi. bu kélishim sodining rawajlinishi, téxnikiliq hemkarliq we iqtisadiy tereqqiyat saheliride ortaq türlerni emelge ashurushni nishan qilmaqta.

türkiye shimaliy qibris türk jumhuriyitining bixeterlikini qoghdash meqsitide herbiy yardem bermekte. bu jehette, türkiye qisimlirining qibristiki mewjudiyiti araldiki tinchliq we muqimliqni qoghdashta muhim rol oynimaqta. ikki dölet otturisidiki mudapie sahesidiki hemkarliq ortaq herbiy manéwir we telim - terbiye  pirogrammiliri bilen téximu kücheytilmekte.

sherqiy aqdéngizdiki énérgiye menbeliri we déngiz hoquq dairiliri jehettiki özgirishler türkiye we shimaliy qibris türk jumhuriyitining istratégiyelik hemkarliqini téximu muhim halgha keltürdi. türkiye shimaliy qibris türk jumhuriyitining heq - hoquqlirini qoghdash meqsitide rayondiki burghulash we tekshürüsh paaliyetlirige yardem bérip, xelqara sehnilerde shimaliy qibris türk jumhuriyitining menpeetlirini qoghdimaqta. bu hemkarliq rayondiki küch tengpungluqini saqlash jehettin nahayiti zor ehmiyetke ige.

türkiye jumhuriyiti bilen shimaliy qibris türk jumhuriyiti otturisidiki munasiwetler tarixiy we medeniyet rishtiler bilen birge istratégiyelik shériklik asasida shekillendi. ikki dölet siyasiy, iqtisadiy, mudapie we medeniyet saheliride chongqur hemkarliq ornatmaqta. qibris mesilisini adil we uzun muddetlik hel qilish üchün tirishchanliq körsitish türkiye we shimaliy qibris türk jumhuriyitining ortaq nishanliridin biridur. bu küchlük munasiwetler rayonluq muqimliq we tinchliq ornitishta muhim rol oynimaqta.



مۇناسىۋەتلىك خەۋەرلەر