türk dunyasining untulmas qehrimani nejdet kochak

türkiye awazi radiyosi: kürishi xelqining musteqilliq we qanun küreshlirining simwoligha aylanghan nejdet kochak, iraq türkmenlirining aldinqi qatardiki rehberliridin biri.

1939-yili kerkükte dunyagha kelgen nejdet kochak türkmen kimliki bilen chong boldi. bashlanghuch, ottura we toluq ottura mektep maaripini shu yerde tamamlidi. 1962-yili türkiyege kélip, enqere uniwérsitéti yéza-igilik fakultétini püttürdi. 1962- 1964 yilliri arisida kerkükte déhqanchiliq üsküniliri bashqarmisida ishlidi. oqushini dawamlashturush üchün 1964-yili qayta türkiyege kélip, déhqanchiliq kespide awwal magistirliq, andin doktorluq unwanigha érishti. 1970-yili iraqqa qaytip, baghdad uniwérsitéti inzhénérliq fakultétida oqutquchiliq qilishqa bashlidi. 1976-yili dotséntliq unwanigha érishti.

nejdet kochak iraq zéminida az sanliq millet bolghan kerkük türkmenliridin idi. kerkük minglighan yilliq tarixi jeryanida türklerning bir parchisi bolup kelgenidi. biraq 20-esirning otturilirigha kelgende, shu dewrdiki diktatorluq hökümiti astida éghir bésimgha uchridi. rayondiki türkmenlerning hoquqliri kapaletke ige qilinmidi. türkmenlerge qarshi tehdit, irqiy qirghinchiliq, qetliam we qiyin-qistaqlar yüz berdi. türkmen rehbiri mayaor ata xeyrullah bashchiliqida 36 türk shéhit qilindi.

nejdet kochak mana mushu adaletsizlik, irqiy qirghinchiliq, qetliam we türklerge qarshi oynalghan oyunlarni kördi we biwasite bashtin kechürdi. shuning bilen u kerkük türkmenlirining awazi bolush yolini tallidi. u bu qedimiy tupraqlarda öz kimlikini qoghdashqa tirishiwatqan türkmenlerning rehbirige aylandi.

u toluqsiz we toluq ottura mektep mezgilidila milliy dewa üchün xizmet qilishni bashliwetkenidi. 1959-yili kerkük qetliamida shéhit bolghan türkmen rehbiri ata xeyrullah mexpiy qurghan yashlar teshkilatida paaliyet élip barghan we uning reisi bolghanidi.

u kespiy jehette peqet bir oqutquchila bolup qalmastin, shundaqla iraq türkmenlirining hoquqlirini qoghdaydighan, ularning derdini ipadileydighan bir yétekchi bolup yétishti. u xelqining türk kimlikini yashniitish mesuliyitini zimmisige aldi.

yighinlarda yaki her qétimliq sözliride iraq türkmenlirining mesililirini otturigha qoydi. u xelqini eng tebiiy hoquqlirigha ige qilish üchün yoshurun emes, belki türkmen qérindashliq kulubi qatarliq paaliyetler arqiliq ochuq-ashkara emelge ashurdi. ana tili türkchini untup qalmasliqi üchün dostliri bilen birlikte iraq türkmenlirige yétekchilik qildi.

u türkiyege köp qétim ziyaretke keldi. bu iraq diktator hökümitining jasusluq bahanisi bilen uni ölüm jazasigha höküm qilishigha seweb boldi. u iraqta yashaydighan türkmenler üchün maarip we medeniyet xizmetlirini qildi. türkmen yashlirini terbiyelep, ularni türkmen dewasining jengchisige aylandurushni meqset qildi. uning tüpeylidin nurghun iraq türkmen yashliri türkiyede bilim aldi.

emma bes hakimiyiti bu kötürülüwatqan türkmen awazidin biaram idi. kochaqning kürishi bes hakimiyitining bésimining küchiyishige seweb boldi. 1979-yili 22-martta nejdet kochak türkiyege jasusluq qilish we türkchilik jinayiti bilen eyiblinip qolgha élindi. 10 ayghiche uning nede ikenliki bilinmidi. 10 aydin kéyin, 1980-yili 16-yanwarda ölüm jazasi ijra qilinishtin bir nechche saet burun körüsheligen ayali ayten xanim we yashlar bilen munu tarixiy sözler bilen widalashti:

«qérindashlar, derex budalghanséri yéngidin bixlaydu. silerdin ötünimenki, dewani tashlimanglar, dawamlashturunglar. shuni bilinglarki, pütün qorqunchluq we chidighusiz qiyin-qistaqlargha qarimay, héchkimning ismini bermiduq. ular qarangghu xanilarda özliri tüzigen tizimlikni imzalatmaqchi boldi, imzalimiduq. emeliyette ularning bilidighan héchnémisi yoq. men hazir her qachandikidin bekrek xatirjem. allahning huzurigha könglüm xatirjem barimen. bayraqni silerge tapshurimen, men silerning bu bayraqni sherep bilen kötüridighininglargha ishinimen. toghriliqtin we allah yolidin hergiz chetnimenglar. allahqa amanet bolunglar...»

1980-yili 16-yanwarda saddam hüseyin hakimiyiti teripidin üch türkmen yétekchisi bilen bille nejdet kochak ölüm jazasigha höküm qilindi.

nejdet kochakning kürishi peqet türkmenler üchünla emes, pütkül türk dunyasi üchün chong bir ülge boldi. u türk dunyasining birlishishi kéreklikini teshebbus qilatti. oxshimighan zéminlarda yashawatqan türklerning bir millet süpitide bir-birige yardem qilishini her daim tekitlidi. bügün uning nami türk dunyasida hörmet bilen yad étilmekte.

menbe:

1. Yavuz Bülent Bakiler ‘Nejdet Koçak ve Kerkük Ağıtı’ (https://www.kirmizilar.com/nejdet-kocak-ve-kerkuk-agiti/ 4. Ekim 2024)

2. Bedrettin DABBAĞOĞLU ‘Unutulmayan Şehidimiz Nejdet Koçak’ (https://www.ulkucudunya.com/index.php?page=haber-detay&kod=17838 4 Ekim 2024)

3.https://www.ulkucudunya.com/index.php?page=haber-detay&kod=17838 (4 Ekim 2024)