türkiye bilen misir énérgiye saheside hemkarliq ornitish harpisida...

türkiye awazi radiyosi: misir pirézidénti abdulfettah sisi jumhur reis rejep tayyip erdoghanning teklipige binaen tunji qétim türkiyede dölet ishliri ziyaritide boldi. bu aridin 12 yil ötkendin kéyin misirdin türkiyege qilghan tunji pirézidént derijiilik ziyaret bolup hésablinidu.

ikki terep söhbetlirining asasliq témisi — shübhisizki— israiliyening uda bir qanche aydin buyan dawamlashturuwatqan ghezzediki qirghinchiliqi idi. jumhur reis rejep tayyip erdoghan bu heqte toxtilip: «türkiye bilen misirning pelestin mesilisidiki meydani ortaq. 11 aydin buyan dawamlishiwatqan irqiy qirghinchiliqni axirlashturup, menggülük urush toxtitishni emelge ashurush we (rayongha) insanperwerlik yardemlirining tosalghusiz yetküzülüshige ehmiyet bérish bizning asasliq ishimiz bolushni dawamlashturidu» dédi.

misir pirézidénti sisimu enqere bilen qahirening pelestin mesilisidiki ortaq tirishchanliqining ehmiyitini tekitlep: «türkiye we misir bolush süpitimiz bilen, urush toxtitishning derhal kapaletke ige qilinishi, iyordan deryasining gherbiy qirghiqidiki ishghaliyetning axirlishishi we pelestinning 1967-yilidiki chégralar ichide paytexti sherqiy quddus bolghan pelestin dölitini qurush hoquqi barliqini tekitliduq. biz pütün küchimiz bilen ghezzege insanperwerlik yardemlirini yetküzüp bérish üchün qolimizdin kélishiche tirishchanliq körsitimiz» dédi.

lékin, söhbetlerning yene bir muhim bölikini ikki döletning ortaq türlerge merkezlishishi we soda miqdarini ashurushi teshkil qildi؛ jumhur reis erdoghan bu heqte toxtilip: «biz hemkarliqimizni sanaet, soda, mudapie, sehiye, muhit we énérgiye qatarliq her saheler boyiche ilgiri sürüsh iradimizni jezmleshtürduq. soda we iqtisad hemkarliqimizning eng küchlük teripini teshkil qilidu. biz yéqinqi 10 yilda misirning aldinqi 5 soda shérikining biri bolushni dawamlashturduq. kelgüsi 5 yilda soda miqdarimizni 15 milyard dollargha yetküzüsh nishanimizgha qarap dadil ilgirilewatimiz» dédi.

del yuqirida tilgha élinghan nishanlarni boylap, ikki dölet otturisida puqralar awiyatsiyesidin sanaet hemkarliqighiche, muhittin saghlamliqqiche bolghan 17 sahede kélishim imzalandi؛ bu qatarda türkiye hökümiti bilen misir ereb jumhuriyiti hökümiti otturisida énérgiye saheside hemkarliq ornitish ramka kélishimi imzalandi.

ikki döletning énérgiye hemkarliqi néme üchün muhim? buning jawabini tépish üchün texminen 7 yil ilgiriki chaghlargha qaytishqa toghra kélidu؛ 2017-yili misir bilen aténa hökümiti otturisida déngiz teweliki salahiyet kélishimi imzalandi. türkiye bu bir tereplime kélishimni étirap qilmidi. eksiche, enqere 2019-yili liwiye bilen déngiz teweliki kélishimi imzalidi. shundaq qilip, aténa bilen jenubiy qibris rum hakimiyitining türkiyening testiqisiz sherqiy aqdéngizda meshghulat  élip baralmaydighanliqi aydinglashti.

enqerening bu qedimidin kéyin, qibris arili arqiliq girétsiyege tutashturulmaqchi bolghan yawroméd tebiiy gaz turuba yoli türi ehmiyitini yoqatti. amérikaningmu kélishimni qollashtin chékinishige egiship, tür pütünley weyran boldi.

bu ehwal türkiyening tézdin yéngi qedemlerni tashlishigha türke boldi. sherqiy aqdéngizdiki izchilliqqa ige qilinghan hidro karbon charlash xizmetliri rayonning muhim döletlirining biri bolghan misirning türkiye qatnashmighan bir türning réalliqqa uyghunluqidin gumanlinishini keltürüp chiqardi.

diplomatik menbelerning bildürüshiche, ikki dölet munasiwitining téz sürette normallishishi rayonning kelgüsi üchün intayin muhim iken.

enqere-qahire liniyeside yüz bergen diplomatik jiddiychiliktin kéyin, munasiwetni normallashturush tirishchanliqi nahayiti saghlam ilgirilidi. tereplerning berpachi bayanatliridin kéyin, 2013-yilidin buyan tunji qétim türkiye xezine we maliye ishliri ministiri nuriddin nebati 2022-yili 6-ayda qahirege bérip, islam tereqqiyat bankisining yilliq yighinigha qatnashti . jumhur reis rejep tayyip erdoghan bilen misir pirézidénti sisi 2022-yili noyabirda dunya longqisini talishish musabiqisi dairiside körüshti. jumhur reis rejep tayyip erdoghan 2024- yili 14-féwral misirda resmiy ziyarette boldi؛ ziyaret jeryanida, ikki dölet hemkarliqini kücheytish toghrisida nurghun höjjetler imzalandi. sisining yéqinqi ziyariti bilen birlikte terepler otturisidiki istratégiyelik söhbet méxanizmi pütünley normallashti.

buningdin kéyinki musapide, enqere bilen qahirening bolupmu énérgiye saheside yuqiri qatlamliq hemkarliq ornitishi mölcherlenmekte؛ asasliq meqset, tereplerning déngiz teweliki salahiyet dairisige munasiwetlik tepsiliy diyalog méxanizmi ornitishi we déngiz sahesi qoshnidarchiliqi bolghan ikki döletning sherqiy aqdéngizda hemkarliqini kücheytishidur.