misir pirézidénti abdulfettah essisining enqere ziyariti

(jan ajun)

siyaset, iqtisad we jemiyet tetqiqatliri fondi jemiyiti «SETA» ning diplomatiye tetqiqatchisi

misir pirézidénti abdulfettah essisi halqiliq peytte enqerede muhim ziyarette boldi. erdoghanning qahire ziyaritidin kéyin élip bérilghan bu ziyaret, rayonluq we yer shari xaraktérlik nahayiti muhim özgirishler yüz bériwatqan mezgilde ishqa ashti. türkiye bilen misir meghlubiyetlik bir basquchni bashtin kechürgendin kéyin, siyasiy  jehettin munasiwetlerni normallashturush iradilirining qetiylikini namayen qilmaqta, ortaq menpeetlerni qoghdash we ortaq xirislargha birlikte taqabil turushqa yüzlinishke tirishmaqta.

misir pirézidénti abdulfettah essisi enqerede nahayiti muhim ziyarette boldi. halqiliq peytte élip bérilghan bu ziyaret, dölitimiz (türkiye jumhuriyiti) jumhur reisi rejep tayyip erdoghanning 14-féwral küni qahirege qilghan ziyaritige jawaben ishqa ashuruldi. türkiye 2013-yili misirda yüz bergen herbiy - siyasiy özgirishke heqliq rewishte nahayiti qattiq naraziliq bildürgen, bu basquchta ikki terep munasiwetliri zor ziyangha uchrighanidi. terepler özlirining tashqi siyasitini bir-birige qarshi yolgha qoyghan, buning netijiside meghlubiyetlik bir basquchni bashtin kechürgenidi. hazirqi künge kelgende, türkiye bilen misir pozitsiyelirini özgertishke mejbur boldi. her ikki döletke nisbeten zor xirislar otturigha chiqiwatqanliqi üchün, ikki dölet munasiwetlirini qaytidin eslige keltürüsh mejburiyiti tughuldi. misir bolupmu nöwette duch kéliwatqan iqtisadiy qiyinchiliqlar, éfiyopiyediki hadise tosmisi mesilisi qatarliq xirislar,  israiliyening 7-öktebirdin kéyin ghezzeni ishghal qilishi we bu yerde irqiy qirghinchiliq yürgüzüshke bashlishi qatarliq amillarmu ikki döletning munasiwetlirini normallashturushida muhim heriketlendürgüch küch boldi.

türkiye uzundin buyan mesile körülüwatqan rayon döletliri bilen bolghan munasiwetlirini eslige keltürüsh üchün siyasiy iradisini namayan qildi. seudi erebistan, ereb birleshme xelipiliki we misir qatarliq döletler bu yéngi normallashturush endiziside közge körüngen eller hésablinidu. bu arqa körünüshte, 2021-yildin buyan türkiye-misir munasiwetliri normallishish basquchigha qedem qoydi. munasiwetlerni normallashturush üchün téxnikiliq jehettin xizmet ishlinip, wekiller ömiki teshkil qilindi, arqidinla söhbet bashlandi. «mesililerni bölekler boyiche bir terep qilish siyasiti» mu muweppeqiyetlik boldi. 2022-yili qatarda ötküzülgen dunya longqisi putbol musabiqisining échilish murasimida jumhur reis rejep tayyip erdoghan bilen misir pirézidénti abdulfettah essisining qol éliship körüshüshi eslide muweppeqiyetlik putbol diplomatiyesining namayendisi idi. erdoghanning 14-féwral küni qahirege qilghan ziyariti bolsa diplomatik munasiwetlerde yéngi burulush nuqtisi boldi,  bu ziyaret dawamida nurghun témilarda muhim kélishimler imzalandi. shundaq déyishke boliduki, abdulfettah essisining enqere ziyariti bu basquchni toluqlidi.

sisining enqere ziyariti jeryanida qahiredikige oxshash nurghun sahelerde muhim kélishimler imzalandi. terepler iqtisadiy jehette bir-birini qollash iradisini namayen qildi, jümlidin, ikki dölet otturisidiki soda omumiy sommisini 15 milyard dollargha yetküzüshni nishan qiliwatqanliqlirini bildürdi. buningdin bashqa yene, mudapie sanaiti we énérgiye sahesidiki yoshurun küchmu ikki dölet munasiwetlirining tereqqiy qilishini teqezza qilmaqta.

asasliq ortaq xirislarning béshida ghezzede yüz bériwatqan irqiy qirghinchiliq we israiliyening kéngeymichilik siyasiti kélidu. ghezzede uzun muddetlik urush toxtitishqa kapaletlik qilish, ishghaliyetni axirlashturush we israiliyening sadir qilghan jinayetliri üchün tölem tölishi qatarliq mesililerde türkiye bilen misir ortaq heriket qilmaqta. buningdin bashqa yene,  misir türkiyening ghezzege yardem bérishide intayin muhim ehmiyetke ige. bu nuqtidin élip éytqanda, ikki dölet otturisida munasiwetlerning normallishishi türkiyening ghezzege insanperwerlik yardem bérish paaliyetlirige téximu köp qolayliq yaritip béridu.

buningdin sirt yene, urushning rayonlishish éhtimalliqi, amérika qoshma ishtatlirining bu rayondiki herbiy orunlashturushining küchiyishi qatarliq mesililer ikki döletning birlikte heriket qilishini teqezza qilmaqta.