kelgüside dunyaning eng yiraq yérige 4 saet ichide yétip barghili bolidu

türkiye awazi radiyosi: kelgüsi tesewwur qilinghan hemmila yerde, qatnash intayin muhim. belkim bu téxnika tereqqiyatidiki eng muhim körsetküchlerning biri bolushi mumkin. gerche bizning uchar aptomobil yaki nurgha aylinip heriket qilish téxnikimiz bolmisimu, emma qatnash téxnikisi kündin-künge tereqqiy qilmaqta.

yéqin kelgüside peyda bolidighan yéngi yoluchilar ayropilanliri sizni 2 saetke yetmigen waqit ichide istanbuldin niyuyorkqa élip baralaydu. awazdin téz uchidighan ayropilanlar bilen bashlinip toxtap qalghan bu sergüzeshte, qaytidin bashlinidu.

engliye qanunlirigha muwapiqlashturup yasalghan téz süretlik ayropilan — konkordning mirasi tereqqiy qildurulush basquchida turmaqta.

awazdin téz uchidighan ayropilan yasash pikri 1960 - yillarning otturilirida peyda bolup,  70- yillardin  2003 -yilighiche dawamlashti؛ 2003 - yili firansiye awiyatsiye shirkiti we engliye awiyatsiye shirkiti konkordining dem élishqa chiqishi bilen birlikte téz süretlik uchush mulazimiti toxtap qaldi.

awazdin téz uchush bir ayropilanning awaz süritidinmu téz heriket qilishini körsitidu. supérsonik ayropilanlar 18 ming 300 métir égizlikte saitige 1060 kilométirdin téz uchalaytti. nöwette yoluchilarni toshush üchün layiheliniwatqan hipersonik ayropilanlarning süriti awaz süritining besh hessisidin éship kétidu. bashqiche qilip éytqanda, saitige 8 ming kilométirdin artuq uchalaydu.

normal yoluchilar ayropilani bilen istanbuldin nyuyorkqa bérish üchün 10 saet 40 minut waqit ketse, bir pewquladde téz süretlik ayropilan bilen uchush mudditini 1 saet 40 minutqa qisqartqili bolidu.

téz süretlik ayropilan qatnishini eslige keltürüshni pilanlawatqan amérika alem qatnishi idarisi – nasa, ayropilan ishlepchiqirish shirkiti lokhid martin bilen hemkarliship heriket qilmaqta.

merkizi amérikagha jaylashqan ayropilan ishlepchiqirish shirkiti, «Boom Overture» namliq awazdinmu téz süretlik ayropilani arqiliq konkordning mirasini tereqqiy qildurmaqta. shirketning meqsiti 100 dollargha dunyaning her qandaq yérige töt saet ichide yétip bérip bolushni kapaletke ige qilish bolsimu, buni ishqa ashurushning yolida éghir tosalghular bar.

awazdinmu téz süretlik yoluchilar sayahitige munasiwetlik shawqun we bulghinishtin ibaret ikki chong endishe bar؛ yuqiri süretlik sayahetler üchün serp qilinidighan yéqilghu miqdarining yuqiri bolushi, bu uchushlarning téximu köp karbon izini keltürüp chiqiridu.

ozon qewitimu bu uchushlarning éghir buzghunchiliqigha uchraydu. uningdin bashqa, yuqiri témpératura bu ayropilanlarning chidamchanliqigha tehdit élip kélidu. awaz süritidinmu téz sayahet qilish yer yüzide küchlük güldürmamadek anglinidighan awaz shawquni peyda qilidu. «bum» shirkitining nami del mushu nuqtini arqa körünüsh qilidu.

nasa nöwette amérikaning kaliforniye ishtatida X-59  tipliq awazdinmu téz uchidighan ayropilanining awaz shawqunini tekshürüshni dawamlashturmaqta. awazdinmu téz uchidighan ayropilan 2023- yili tunji qétim uchup, özining mölcherdikidin töwen awazda uchalaydighanliqini ispatlashqa tirishidu.

eger hemme ishlar ongushluq bolsa, 2030-yilidin burun bu ayropilanlar dunyaning ikki teripini bir – birige téximu yéqinlashturidu.