qazaqistanning türkistan shehirining ehmiyiti

türkistanning ehmiyiti  

töwende, «yawroasiyagha nezer» namliq pirogrammimizning bügünki bölümide, abdresul ishaqow teripidin teyyarlanghan «qazaqistanning türkistan shehirining ehmiyiti» témiliq analizni diqqitinglargha sunimiz.

2020 – yili, 1- dékabir  küni, qazaqistanning türkistan wilayitige jaylashqan xelqara ayrodurumi xizmetke kirishtürüldi. omumiy yer kölimi 905 géktar kélidighan bu ayrodurum, musteqilliq yillirida qazaqistanda yéngi yasalghan tunji ayrodurum bolush alahidilikige ige. yéngi ayrodurumning uchush ـ qonush  yoli  birla waqitta 9 ayropilanni qobul qilish iqtidarigha ige. shuning bilen bir waqitta, yéngi ayrodurum yiligha 3 milyon yoluchi qobul qilalaydu. ayrodurumning binakarliq qurulushi, türk karxanichilar teripidin xoja ehmed yesewining meqberesi ülge qilinip yasalghndur.

elbasi nursultan nezerbayéw, 2018-yili jenubiy qazaqistan wilayitining namini türkistangha özgertish qararnamisini imzalighanidi. bu wilayetning ismi özgertilgendin kéyin, sheher merkizi shimkenttin türkistan shehirige yötkeldi. uda ikki yildin buyan, türkistan shehiri goya qaytidin qurulmaqta. bu qurulushlarning hemmisi tamamlanghan chaghda, 150 ming nopusqa ige türkistan shehirining bu rayondiki aldinqi qatardiki jezbidarliq merkezlerdin birige aylinidighanliqi we waqti kelgende nopusini 1 milyongha yetküzidighanliqi éniqtur. shuni izahlash hajetki,  astana (nursultan) shehirimu eyni waqitta mushundaq berpa qilinghanidi.

biz yéqinqi 200 yilliq tarixtin shuni obdan bilimizki, ruslar pütkül jughrapiyelik ismi bolghan türkistan namining inawitige ziyan yetküzüsh üchün, türkistanni aldi bilen bash waliy mehkimisi, andin yesi baziri dep atighanidi. lékin, musteqilliq yillirida «türkistan» nami qaytidin ilgiriki inawitige érishti. hemme bu namning türkistanning hem sheher  wilayet ismi ikenlikidin xewer tapti.

bu rayonning sayahet jehettiki yoshurun küchi intayin zor. xoja ehmed yesewining meqberesi bu yerge jaylashqan. yéngi ul eslihe qurulushliri, sheherning almuta, bishkek, tashkent, semerqent we buxara qatarliq chong sheherlerge yéqin bolushtek alahide orni, türkistanning sayahet saheside her yili 5 milyon sayahetchini jelp qilishida muhim rol oynimaqta. nöwette tashkentni türkistan shehirige tutashturidighan döletlik téz süretlik tashyol qurulushi dawamlashmaqta. tömür yol tiransporti uzundin buyan bar bolup, bu liniyede yuqiri süretlik poyiz liniyesinimu ishqa kirishtürüsh mumkin. rayon döletlirining sayahetchilikni janlandurush üchün ishqa kirishtürgen «yépek yoli wiza xizmiti», «wuxen wirusi» basquchidin kéyinki mezgilde rayonning sayahetchilikining tereqqiyatigha muhim töhpilerni qoshidu.

türkistan shehirining qimmitini ashuruwatqan yene bir muhim organ bolsa, bu sheherge jaylashqan xelqara qazaqistan-türk ehmed yesewi uniwérsitétidur. eyni waqitta, bu uniwérsitétning néme üchün paytextte emes, eksiche paytextning sirtida berpa qilinghanliqi qattiq ghulghula qozghighanidi. emdilikte bolsa bu qararning nahayiti toghra qarar ikenliki ispatlandi. buningdin kéyin, uniwérsitét sheherning, shehermu uniwérsitétning qimmitini ashuridu.

türk dunyasigha sébiriyedin yawropaghiche sozulidighan bir jughrapiye süpitide nezer tashlighinimizda, türkistan shehirining türk dunyasining del merkizige jaylashqanliqi köz aldimizda nahayiti roshen halda namayen bolidu. türklerning islam dinini qobul qilishida asasliq rol oynighan we «piri türkistan» dep atalghan ehmed yesewining meqbersi, türkistan shehirining qimmitini téximu ashurmaqta. shu wejidin, türkistan shehiri türk dunyasining meniwi we medeniyet paytextige aylinish yolida algha ilgiriliyelishi mumkin. bu menidin élip éytqanda,  türk dunyasining xelqaraliq teshkilatliridin birining, mesilen, xelqara türk akadémiyesining bu yerge yötkilishi, nahayiti toghra bir özgirish bolidu.