wirus mezgilide p k k térrori
küntertip we analiz (20)
wirus mezgilide p k k térrori
küntertip we analiz (20)
(murat yéshiltash)
hörmetlik radiyo anglighuchilar! «küntertip we analiz» namliq pirogrammimizning bügünki bölümide siyaset, iqtisad we jemiyet tetqiqatliri fondi jemiyiti «SETA» ning xewpsizlik tetqiqatliri diriktori we yazghuchisi murat yéshiltash teripidin teyyarlanghan «wirus mezgilide p k k térrori» témiliq analizni diqqitinglargha sunimiz.
**** ** ***** ***** ***** ***** ******
térorluq teshkilatliri paaliyetliri üchün her qandaq purset we muhittin paydilinishqa tirishidu. yer shari xaraktérliq krizisqa aylanghan tajisiman wirus yuqumimu térorluq teshkilatlirigha oxshimighan pursetlerni sunmaqta. daésh yéqinqi aylarda oylimighan yerdin iraqtiki térorluq hujumlirini kücheytkendek turidu. gerche nurghun tehlilchiler daéshning künséri küchiyiwatqan térorluq hujumini 2019 - yildin buyan dawamlishiwatqan «istratégiyelik özgirish» ning dawami dep qarisimu, tajisiman wirusi yuqumining daéshning ishini asanlashturghanliqini tilgha élishqa bolidu. daéshtin bashqa yene térorluq teshkilati p k k mu yéqinqi ikki ay ichide hem türkiyediki, hem süriyediki hujumlirini köpeytkendek turidu.
süriyede aldinqi hepte afrinda puqralarni nishan qilghan p k k, türkiyeni hujum nishani qilishni dawamlashturdi we wan shehiride tajisiman wirusi sewebidin yardem tarqitiwatqan puxralargha hujum qildi. bu xil ehwalmu p k k ning tajsiman wirusi sewebidin otturigha chiqqan éniqsizliqtin yéngi istratégiye arqiliq menpeet undurushning koyida boliwatqanliqini körsitip béridu. térorluq teshkilati p k k köp putluq istratégiyeni ishqa salmaqta. bu istratégiyening birinchisi p k k ning yawropada yuqumgha qarita élip barghan tetur teshwiqatidin terkip tapidu. p k k ning yawropa döletliridiki quyruqchiliri tajsiman wirusqa qarshi yawropa hemkarliqi namida bir qurulma shekillendurup, tajisiman wirus yuqumini boylighan halda yéngi bir tetur teshwiqat tori qurdi. bu qurulmining nishanining, yashanghanlar, asta xaraktérlik bimarlar we panahlinish lagérliridiki kishiler ikenliki we ijtimaiy taratqularni aktip ishlitiwatqanliqi körülmekte. bu dairide, p k k yawropani tajisiman yuqum sewebidin yéngi iane toplash seperwerliki nami bilen eshya oboroti we lobichiliq paaliyetliri üchün yéngi maddiy menbege aylandurmaqta.
bu seperwerlikning térorluq teshkilati p k k ning yawropa ayallar tarmiqi (TJK-E) we yawropa ammiwi teshkilatlar wekaletxanisi (KCDK-E) teripidin élip bériliwatqanliqi melum. seperwerlikning merkizide bolsa gérmaniyening paytexti bérlin bar. bu dairide, p k k tajisiman wirusi yardem seperwerlikini ishqa ashurush üchün bérlinda krizis merkizi qurghan weziyette turmaqta.
p k k ning ikkinchi istratégiyisii bolsa, biwasite térorluq hujumidin teshkil tapidu. 2020 - yili 1-aydin buyan 9 térrorluq hujumini ishqa ashurghan p k k, bu hujumlarning beshinjisini türkiyede korona wirus körülüshke bashlighan 2020 - yili 10 - marttin kéyin ishqa ashurdi. aprélda p k k teripidin diyarbakirgha qarashliq bir yézida élip bérilghan hujumda bolsa, bu qétim biwasite yéza xelqi hujum nishani qilindi. netijide 5 puqra hayatidin ayrildi. p k k ning türkiye sirtidiki hujum nishanida, iraqning shimalidiki türkiye qoralliq qisimliri xadimlirining barliqi melum.
chünki 25 - marttiki hujumda 2 türk eskiri shéhit bolghan bolsa, 24 - apréldiki hujumda 1 esker shéhit boldi. p k k ning bu mezgilde élip barghan barliq hujumliri yézilarda yüz berdi. emma sheherlerde térorluq hujumi imkaniyitige ige bolalmighanliqi körülmekte. buning eng asasliq sewebi türkiye bixeterlik qisimlirining yéza - qishlaqlardiki heriket akitipchanliqining yuqiri ikenlikidur. shunga p k k térrorchiliri yéza – qishlaqlarda yoshurun tozaq qurush taktékisini ishqa sélish imkaniyitigila ige bolmaqta.
buninggha qarita türkiye bixeterlik qisimlirining térorluq teshkilati p k k gha qarshi heriketliri dawamlashmaqta. döletlik istixbarat idarisi we türkiye armiyesi 2020 - yili 1 - aydin 5 – ayghiche bolghan mezgilde türkiyening jenubi we iraqning shimalida yanwar éyida 44, féwral éyida 52, mart éyida 54 we aprélda 71 bolup, jemiy 221 qétim dölet ichi we sirtida masliship heriket élip bardi. bu heriketler netijiside , jemiy 17 ming 502 dane xewerlishish üskünisi, yénik qoral qatarliqlar qolgha chüshüldi we 162 taktikiliq térorluq éléménti bir terep qilindi. ichki ishlar ministirliki qarmiqidiki saqchi we zhandarma teripidinmu dölet ichi we chégra rayonlardiki «izdesh-tépish-yoqitish» xaraktérliq heriket dawamlashturulmaqta. ichki ishlar ministirliqi élan qilghan sanliq melumatlargha asaslanghanda, qapqangha chüshürüsh heriketliri netijiside, yanwardiki 7 ming 998 qétimliq herikette 45, féwraldiki 5 ming 584 qétimliq sheher merkezlik we 1385 qétimliq yéza merkezlik herikette 86, mart éyidiki 7 ming 119 qétimliq yéza merkezlik we 922 qétimliq sheher merkezlik herikette 52, apréldiki 8 ming 163 qétimliq yéza merkezlik we 252 qétimliq sheher merkezlik herikette 34 p k k térrorchisi bir terep qilindi.
türkiyening ünümlük térorluqqa qarshi küreshliri sewebidin térorluq teshkilati p k k ning yéqinqi mezgillerde heriket qabiliyiti körünerlik derijide tarayghan bolsimu, ularning bir chéqish yol istratégiyesi izdewatqanliqi körülmekte. hazirche ularni izdewatqan pursetni qolgha keltürdi dégili bolmaydu. yuqumdin kéyin, térorluq teshkilati éléméntlirining yéza panahjaylirigha chékinishi we kélimat sharaitining yaxshi bolishi sewebidin p k k «yéngi istratégiyesini» yolgha qoyush basquchigha ötüshni nishan qilmaqta. biraq tajsiman wirustin kéyinki yéngi rayon siyasiti, iraqning nöwettiki weziyiti we süriyede dawamlishiwatqan toqunush muhitida, p k k ning mezkur nishanlirini emelge ashuralishi mumkin emes.
